W ostatnim czasie w mediach pojawiło się wiele informacji na temat szalejącej w Polsce plagi chorób będącej efektem nałożenia się zachorowań na COVID-19, grypę i RSV. O ile większość z nas ma wiedzę na temat tego czym jest grypa i COVID-19 oraz jak się przed nimi chronić, o tyle tajemnicza nazwa RSV dla co poniektórych (z wyłączeniem zaniepokojonych rodziców małych dzieci) może być obca. Czym jest wirus RS i czy faktycznie ten dobrze znany nieznajomy jest tak niebezpieczny jak opisują go media?
Wirus RS jest wirusem oddechowym (ang. Respiratory Syncytial Virus), który został odkryty i po raz pierwszy opisany w 1956 r. Jest on powszechnie występującym wirusem, który przenosi się drogą kropelkową w trakcie kaszlu lub kichania i poprzez bezpośredni kontakt z wirusem np. dotykanie skażonych powierzchni. Źródłem zakażenia RSV jest człowiek.
Zakażenie RSV cechuje się sezonowością. Przypadki zachorowań odnotowuje się w okresie wczesnej jesieni do wczesnej wiosny (październik-kwiecień).
Zakażenie wirusem RS najczęściej wywołuje łagodne objawy grypopodobne. Ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia wzrasta wśród małych dzieci i osób starszych obciążonych przewlekłą chorobą serca bądź płuc oraz z osłabionym układem immunologicznym. Infekcja może przebiegać z dusznością i wymagać leczenia na oddziale intensywnej terapii (OIT). Według szacunków aż 1 na 6 osób zakażonych wymaga hospitalizacji.
Zakażenie RSV wśród dzieci
Szacuje się, że w pierwszym roku życia aż 70% dzieci zakaża się wirusem RSV, natomiast w drugim roku życia – styczność z wirusem dotyczy 100% dzieci.
Zakażenie wirusem RS wśród dzieci zdrowych zazwyczaj przebiega łagodnie. Ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji w ww. grupie dotyczy przede wszystkim niemowląt do < 6 m.ż., wcześniaków (25-30% wcześniaków wymaga hospitalizacji z powodu zakażenia RSV; 10-krotnie większe ryzyko zakażenia dolnych dróg oddechowych w porównaniu z dziećmi urodzonymi o czasie), dzieci z niedoborami odporności i niektórymi wadami wrodzonymi zwłaszcza układu oddechowego i mięśnia sercowego. W konsekwencji zakażenia może dojść do upośledzenia funkcji płuc czy rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). O ciężkim przebiegu zakażenia RSW u niemowląt świadczą objawy takie jak: krótki, płytki i szybki oddech, kaszel, odmowa karmienia piersią/butelką, zmęczenie, drażliwość oraz odwodnienie (brak łez, brak znikoma ilość moczu, chłodna i sucha skóra).
W przypadku infekcji pierwszorazowej u dzieci od 6 tyg. ż. do 2 r.ż. zakażenie RSV przebiega pod postacią zapalenia oskrzelików i zapalenia płuc. Zakażenia wtórne (kolejne) u starszych dzieci przybierają łagodniejszą formę i są zróżnicowane.
Choroba najczęściej przebiega w postaci objawów nieżytowych górnych dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego, krtani czy oskrzeli. Pojawia się suchy kaszel, gorączka, ból gardła, ból głowy. W ciężkich przypadkach może dojść do rozprzestrzenienia się zakażenia w obrębie dolnych dróg oddechowych. Zakażenie dolnych dróg oddechowych cechuje się następującymi objawami: gorączka, kaszel, świszczący oddech, trudności w oddychaniu/szybki oddech, niebieskie zabarwienie skóry (sinica). Zajęcie dolnych dróg oddechowych może być niezwykle niebezpieczne ponieważ stan zapalny może blokować drogi oddechowe utrudniając lub uniemożliwiając oddychanie. Zasinienie ust lub paznokci, wysoka gorączka oraz występujące trudności w oddychaniu, to stan, który wymaga niezwłocznej interwencji zespołu pogotowia ratunkowego!
Diagnostyka RSV
Podejrzenie zakażenia wirusem RS można podstawić bazując na obrazie klinicznym, wieku pacjenta i czasie wystąpienia infekcji. Zakażenie RSV można potwierdzić za pomocą:
– szybkich testów, które wykrywają antygeny wirusa (metoda immunochromatograficzna i immunoenzymatyczna)
– testu RT-PCR – umożliwiający wykrycie materiału genetycznego wirusa
– metody polegającej na tzw. izolacji wirusa w hodowlach komórkowych
Leczenie RSV
Leczenie RSV opiera się na stosowaniu leczenia objawowego obejmującego nawadnianie, nawilżanie dróg oddechowych (inhalacje z soli fizjologicznej), łagodzeniu objawów ogólnych (stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych) oraz odpowiedniej terapii ułożeniowej ciała, sprzyjające udrożnieniu dróg oddechowych. W leczeniu RSV stosuje się także tlenoterapie bierną polegającą na wdychaniu przez maskę mieszaniny gazów, w której procentowa zawartość tlenu jest wyższa niż w powietrzu atmosferycznym. Pacjenci, u których przebieg zakażenia jest bardzo ciężki i nie oddychają oni samodzielnie konieczne jest zastosowanie czynnej tlenoterapii tj. przy pomocy respiratora. \
Profilaktyka RSV
Jedyną dostępną, najbezpieczniejszą i najefektywniejszą metodą ochrony przed infekcją RSV w omawianej grupie jest podawanie paliwizumabu tj. gotowych przeciwciał przeciwko wirusowi RSV.
Nie należy zapominać również o innych metodach profilaktyki, które mają zastosowanie w zapobieganiu innym chorobom zakaźnym tj. kichanie/kaszel w zgięcie łokciowe lub chusteczkę, częste mycie dłoni szczególnie w okresie sprzyjającym infekcjom oraz izolowaniu chorego, u którego zdiagnozowano zakażenie RSV.
Bibliografia:
Januszewicz P. i in. Zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie Pediatrii oraz Konsultanta Krajowego w dziedzinie Neonatologii w zakresie zasad zapobiegania zakażeniom wirusa RS w grupach wysokiego ryzyka.
Szczygieł A., Królak-Olejnik B. (2020). Profilaktyka zakażeń wirusem RS u dzieci – aktualne zalecenia. Katedra i Klinika Neonatologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.
Chrobak E. i wsp (2011). Przebieg zakażeń RSV u hospitalizowanych niemowląt i małych dzieci. Przegląd Lekarski 68(1), 63-67.
https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladoddechowy/138055,zapalenie-oskrzelikow
