Występowanie alergii i nietolerancji pokarmowych to narastający problem XXI wieku. Niestety ich wyleczenie nie jest możliwe a zapobiec wystąpieniu objawów alergii czy nietolerancji można jedynie poprzez wyeliminowanie z pożywienia składnika żywności o działaniu alergizującym lub powodującym nietolerancję.
Każdy konsument ma prawo do dokonywania świadomych i bezpiecznych wyborów. Tak brzmią naczelne zasady prawa żywnościowego Unii Europejskiej. Mając na uwadze powyższe, prawodawstwo unijne gwarantuje każdemu konsumentowi dostęp do takich informacji, w tym także do informacji o obecności w danym produkcie spożywczym alergenów i substancji powodujących reakcje nietolerancji. Dotyczy to zarówno żywności pakowanej jak i niepakowanej/sprzedawanej luzem a także tej sprzedawanej w zakładach żywienia zbiorowego (w stołówkach, restauracjach, karczmach itp.), on-line czy za pomocą katalogów. Dostęp do informacji na temat obecności alergenów w żywności ma szczególne znaczenie w kontekście ochrony zdrowia konsumentów, gdyż nawet niewielkie ilości danego składnika żywności mogą wywołać u osoby wrażliwej reakcje alergiczną. Najpoważniejszym objawem reakcji alergicznej jest wstrząs anafilaktyczny.
Gdzie szukać informacji o alergenach i substancjach powodujących reakcje nietolerancji?
W przypadku żywności pakowanej informacja o alergenach i substancjach mogących powodować reakcje nietolerancji musi zostać umieszczona na etykiecie produktu zgodnie z ogólnymi przepisami dotyczącymi konstruowania wykazów składników żywności oraz przepisami szczegółowymi.
Przepisy prawne nakazują aby alergeny i substancje mogące wywoływać reakcje nadwrażliwości zostały umieszczone na etykiecie produktu z dokładnym odniesieniem do ich nazwy np. mąka pszenna, płatki owsiane, białe wino, żółtko jaja kurzego) oraz w sposób wyraźnie odróżniający je od wykazu pozostałych składników produktu. Przedsiębiorcy mają w tym zakresie dowolność. Mogą to uczynić za pomocą czcionki, stylu pisma czy koloru tła. Najczęściej spotykanym wyróżnieniem jest pogrubienie czcionki czy podkreślenie nazwy alergenu lub substancji mogącej powodować reakcje nadwrażliwości.
Przykłady:
Źródło: https://pl.openfoodfacts.org/product/5902768611076/ciastka-czekolada-zbo%C5%BCa-vitanella
Źródło: https://zczymtosieje.wordpress.com/2014/11/04/swiadome-zakupy-etykiety/
Źródło: https://zczymtosieje.wordpress.com/2014/11/04/swiadome-zakupy-etykiety/
Studiując etykietę produktu możemy spotkać się z dodatkowymi informacjami dotyczącymi możliwej obecności alergenów lub substancji powodujących reakcje nietolerancji np.:
„Produkt może zawierać orzechy, soję …”
„Możliwa obecność orzechów, soi …”
Powyższa informacja umieszczana jest wtedy gdy istnieje możliwość krzyżowego zanieczyszczenia żywności alergenami/substancjami powodującymi nietolerancje pokarmowe. Dzieje się tak wtedy, gdy w jednym zakładzie produkcyjnym wytwarzana jest żywność zawierająca w swoim składzie substancje alergenne np. płatki owsiane i żywność wolną od takich składników żywności np. przecier pomidorowy.
W przypadku żywności sprzedawanej luzem/nieopakowanej, sprzedawanej w zakładach żywienia zbiorowego czy sprzedawanej internetowo, konsument ma prawo prosić o udostępnienie wykazu alergenów alergenów/substancji wywołujących reakcje nietolerancji w danym produkcie spożywczym.
Aktualne przepisy (Załącznik II Substancje lub produkty powodujące alergie lub reakcje nietolerancji do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazania konsumentom informacji na temat żywności) obligują producentów żywności do informowania konsumentów o obecności w produkcie spożywczym, 14 alergenów/substancji wywołujących nietolerancje pokarmowe:
- Zboża zawierające gluten, tj. pszenica, żyto, jęczmień, owies, orkisz, kamut lub ich odmiany hybrydowe, a także produkty pochodne, z wyjątkiem:
- a) syropów glukozowych na bazie pszenicy zawierających dekstrozę ( 1 );
- b) maltodekstryn na bazie pszenicy ( 1 );
- c) syropów glukozowych na bazie jęczmienia;
- d) zbóż wykorzystywanych do produkcji destylatów alkoholowych, w tym alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego;
- Skorupiaki i produkty pochodne
- Jaja i produkty pochodne
- Ryby i produkty pochodne, z wyjątkiem
- a) żelatyny rybnej stosowanej jako nośnik preparatów zawierających witaminy lub karotenoidy;
- b) żelatyny rybnej lub karuku stosowanych jako środki klarujące do piwa i wina;
- Orzeszki ziemne (arachidowe) i produkty pochodne
- Soja i produkty pochodne, z wyjątkiem:
- a) całkowicie rafinowanego oleju i tłuszczu sojowego ( 1 );
- b) mieszaniny naturalnych tokoferoli (E306), naturalnego D-alfa-tokoferolu, naturalnego octanu D-alfa-tokoferolu, naturalnego bursztynianu D-alfa-tokoferolu pochodzenia sojowego;
- c) fitosteroli i estrów fitosteroli otrzymanych z olejów roślinnych pochodzenia sojowego;
- d) estru stanolu roślinnego produkowanego ze steroli olejów roślinnych pochodzenia sojowego;
- Mleko i produkty pochodne (łącznie z laktozą), z wyjątkiem:
- a) serwatki wykorzystywanej do produkcji destylatów alkoholowych, w tym alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego,
- b) laktitolu;
- Orzechy, tj. migdały (Amygdalus communis L.), orzechy laskowe (Corylus avellana), orzechy włoskie (Juglans regia), orzechy nerkowca (Anacardium occidentale), orzeszki pekan (Carya illinoinensis (Wangenh.) K. Koch), orzechy brazylijskie (Bertholletia excelsa), pistacje/orzechy pistacjowe (Pistacia vera), orzechy makadamia lub orzechy Queensland (Macadamia ternifolia), a także produkty pochodne z wyjątkiem orzechów wykorzystywanych do produkcji destylatów alkoholowych, w tym alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego;
- Seler i produkty pochodne
- Gorczyca i produkty pochodne
- Nasiona sezamu i produkty pochodne
- Dwutlenek siarki i siarczyny w stężeniach powyżej 10 mg/kg lub 10 mg/litr w przeliczeniu na całkowitą zawartość SO 2 dla produktów w postaci gotowej bezpośrednio do spożycia lub w postaci przygotowanej do spożycia zgodnie z instrukcjami wytwórców;
- Łubin i produkty pochodne
- Mięczaki i produkty pochodne.
Lista ta jest na bieżąco aktualizowana w oparciu o najnowszą wiedzę naukową i techniczną, na podstawie opinii i ocen ekspertów z Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). (https://campaigns.efsa.europa.eu/EUChooseSafeFood/#/index-pl)
Zdjęcie: www.unsplash.com
Bibliografia:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. W sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004.
- Zawiadomienie Komisji z dnia 13 lipca 2017 r. dotyczące przekazywania informacji o substancjach lub produktach powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, wymienionych w załączniku II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (2017/C 428/01)
- https://campaigns.efsa.europa.eu/EUChooseSafeFood/#/topic/pl/allergens
- https://ncez.pzh.gov.pl/informacje-dla-producentow/alergeny-pokarmowe-w-etykietowaniu-zywnosci/
