Co wspólnego ma pracownik biura z zestresowanym makakiem? Czy zdrowo jest tłumić emocje? Komu najtrudniej cieszyć się z urlopu? Odpowiedź znajdziecie w poniższym artykule.
W dwudziestym wieku badaczy niepokoiła wzrastająca liczba zawałów serca i nowotworów. Odkryto, że sama medycyna nie wyjaśnia w pełni źródeł podatności na te choroby. Zaczęto poszukiwać przyczyn tkwiących nie tylko w środowisku ale również w stylu życia, strategiach radzenia sobie ze stresem. Pod koniec lat pięćdziesiątych zaczęto dostrzegać, że istnieje współzależność pomiędzy cechami osobowości a podatnością na choroby cywilizacyjne.
Friedman i Rosenman- dwaj kardiolodzy z Kalifornii, w latach pięćdziesiątych odkryli, że w poczekalni przed ich gabinetami widoczne były specyficzne otarcia na brzegach krzeseł (jakby ktoś, kto na nich oczekiwał, bardzo się spieszył i siadał jedynie na ich skraju). Dodatkowo uwagę przyciągała większa liczba aparatów telefonicznych, liczne niedopałki papierosów a nawet charakterystyczny sposób parkowania samochodów, który pozwalałby szybciej i sprawniej opuścić placówkę medyczną. Te odkrycia umożliwiły opisanie typu osobowości, sprzyjającej chorobie wieńcowej (tak zwany Wzór Zachowania A). Takie osoby charakteryzują się wysoką potrzebą osiągnięć, skłonnością do rywalizacji i agresji. Często są to perfekcjoniści, funkcjonujący w ciągłym pośpiechu, uważający, że ich zasoby nigdy nie są wystarczające i że trzeba się stale sprawdzać. Osobę z takim rysem osobowości cechuje także energiczna gestykulacja, szybkie tempo mówienia, napięte mięśnie twarzy, tendencja do przerywania komuś wypowiedzi, pośpiech, nerwowość, wybuchowość, wrogość. Czy ktoś właśnie pomyślał o swoim szefie? Możliwe. Życie zawodowe jest dla nich bardzo ważne, często obejmują wysokie stanowiska. Wolą wykorzystać nadgodziny od urlopu, ponieważ nie potrafią się relaksować, kiedy brakuje im działania. Stres i permanentny brak czasu powodują u tych osób zwiększoną podatność na nałogi (na przykład palenie tytoniu) lub niezdrową dietę (bogatą w cholesterol). Badania nad WZA zostały potwierdzone również wśród makaków. Kaplan i współpracownicy w swoim eksperymencie udowodnili, że rywalizacja i dominacja wśród małp, przyczyniała się do wzrostu zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych.
Choroba nowotworowa, również może mieć swoje podłoże osobowościowe. Już w czasach Galena zaobserwowano, że kobiety „melancholijne” częściej zapadają na raka, niż kobiety „pogodne”. Udało się również stworzyć Wzór Zachowania C (Temoshok, 1987), według którego bardziej podatne na tę chorobę są osoby, które charakteryzuje wyparcie emocji (nie są świadome swoich uczuć) i bezradność w obliczu stresu. Te cechy mogą wpływać hamująco na nasz układ odpornościowy i stymulować rozwój komórek rakowych.
Istnieje również osobowość stresowa (WZD), opisana przez Denoletta, która charakteryzuje się hamowaniem społecznym i negatywną emocjonalnością. Taka osoba ma skłonności do zamartwiania się i odczuwania napięcia. Towarzyszą jej również niskie poczucie bezpieczeństwa, pesymizm, tendencja do obwiniania się, nieśmiałość i słabe więzi z innymi ludźmi. Unika ona dzielenia się swymi emocjami, głównie z obawy przed dezaprobatą i odrzuceniem. Taka osoba w praktyce nie uzewnętrznia swoich negatywnych uczuć i “dusi je w sobie”, co zwrotnie powoduje w organizmie kumulację stresu i pogorszenie stanu zdrowia.
Pamiętajmy jednak, że odkrycie u siebie jakichkolwiek z powyższych cech nie skazuje nas od razu na poważne pogorszenie stanu zdrowia. Pojawiają się w umiarkowanym nasileniu u wszystkich ludzi. Któż z nas nie zachowuje się od czasu do czasu jak zdenerwowany dyrektor? Kogo nigdy nie dopada bezradność? Komu nie zdarza się przemilczeć czegoś bolesnego? Osobowość, sposób myślenia wpływają jednak na nasze samopoczucie i styl życia. To, jaką drogę wybierzemy zależy od nas!
Jaka jest recepta na dobre samopoczucie psychiczne i fizyczne? Cechy osobowości, które sprzyjają zdrowiu (tak zwany Wzór Zachowania B) to między innymi brak wygórowanych ambicji, mała skłonność do rywalizacji z innymi, umiejętność współpracy, cierpliwość, brak pośpiechu, łatwość odprężania się, umiejętność pozytywnego wartościowania rzeczywistości oraz co ważne, optymistyczny styl wyjaśniania zdarzeń. Na szczęście – tego wszystkiego można się nauczyć!
Autorką artykułu jest Marta Król – studentka piątego roku psychologii stosowanej na Uniwersytecie Jagiellońskim, koordynatorka Sekcji Psychologii Zdrowia i Choroby w Kole Nauk Psychologicznych “Pragma”, członkini Interdyscyplinarnego Koła Kontaktu z Pacjentem “Zdrowy Kontakt” przy Collegium Medicum w Krakowie. Jej zainteresowania to przede wszystkich psychosomatyka i medycyna.
Bibliografia:
Ogińska-Bulik N, Juczyński Z. Osobowość, stres a zdrowie. Warszawa: Diffin; 2008.
Wrześniewski K. Styl życia a zdrowie. Wzór zachowania A. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN; 1993.
Źródło ilustracji: archiwum prywatne Marty Król, http://pl.123rf.com/
