Europejski Tydzień Szczepień to doskonała okazja, aby przyjrzeć się historii szczepień oraz ich niezaprzeczalnemu wpływowi na zdrowie i rozwój ludzkości. Szczepienia są jednym z najważniejszych osiągnięć medycyny, które przyczyniły się do wyeliminowania lub opanowania wielu groźnych chorób zakaźnych, ratując przy tym miliony ludzkich istnień.
Historia szczepień sięga końca XVIII wieku, kiedy to brytyjski lekarz Edward Jenner odkrył, że osoby które pracują przy bydle, nie zapadają na ospę prawdziwą, a przechodzą łagodniejszą formę choroby. W 1796 roku Jenner przeprowadził eksperyment, polegający na zaszczepieniu ośmioletniego chłopca wirusem ospy krowiej. U chłopca rozwinęła się łagodna postać choroby i stał się on odporny również na ospę prawdziwą.
Przed wynalezieniem szczepienia, śmiertelność z powodu ospy prawdziwej mogła przekraczać nawet 80 proc. Dzięki szczepieniu ostatni przypadek ospy prawdziwej miał miejsce w roku 1978. W 1980 choroba ta została uznana za eradykowaną.
Od czasów Jennera, naukowcy nieustannie poszukiwali nowych metod ochrony przed chorobami zakaźnymi. Następnym przełomowym momentem w dziedzinie uodpornienia czynnego było opracowanie przez Louisa Pasteura szczepionki przeciwko wąglikowi i przeciw wściekliźnie. L. Pasteur jako pierwszy wyprodukował szczepionkę opracowaną w laboratorium. Była to szczepionka przeciw cholerze kurcząt.
Badania nad szczepionkami odbywały się nawet podczas II wojny światowej. Niebagatelny wkład w dziedzinę szczepień miał polski naukowiec prof. Rudolf Weigl, twórca szczepionki przeciw durowi wysypkowemu, zwanemu również tyfusem plamistym. Weigl rozpoczął prace nad szczepionką w latach 20. XX wieku, a pierwsze skuteczne szczepienie przeprowadził w 1936 roku. Jego badania i wynalazek uratowały życie tysięcy osób, zarówno w czasie II wojny światowej, jak i w późniejszych latach. Odkrycie Weigla przyczyniło się do zwalczania tyfusu na całym świecie i jest kolejnym dowodem na ogromne znaczenie szczepień dla zdrowia i życia ludzi.
Odkrycie szczepionki przeciwko chorobie Heinego-Medina, znaną również jako polio przez Hilarego Koprowskiego stanowi kamień milowy w historii medycyny. Koprowski urodzony w Polsce, lekarz i naukowiec, poświęcił swoją karierę badaniom nad chorobami wirusowymi. Szczepionkę opracowano w 1951 r., po czym od 1958 r. podawana była w ramach programów szczepień w różnych częściach świata, np. w Ameryce i Afryce. Przykładem była akcja w Kongo w 1958 r., kiedy zaszczepiono 250 000 dzieci. W 1959 r. prof. Koprowskiemu udało się zorganizować akcję masowych szczepień przeciw poliomyelitis również w Polsce. Dzięki jego staraniom producent opracowanej przez niego szczepionki przekazał Polsce za darmo 9 mln dawek szczepionki. Efekt przeprowadzonej akcji szczepień był natychmiastowy, liczba zachorowań spadła z 6000 przypadków w 1958 r. do około 30 w 1963 r., a liczba zgonów z 111 do dwóch. Dzięki akcji i szczepionce profesora Koprowskiego epidemię poliomyelitis w Polsce udało się szybko opanować.
W Polsce po wojnie aż do 1960 roku szczepienia były realizowane w systemie akcyjnym. Od 1945 roku wznowiono szczepienia przeciw durowi brzusznemu (od 5 lat do ukończenia 60 lat). Zaszczepiono 3 300 000 osób. W Warszawie i kilku innych miejscowościach były szczepienia przeciw czerwonce (45 000 pracowników służby zdrowia, oraz przemysłu i handlu spożywczego). Pod koniec 1945 roku rozpoczęto szczepienia przeciw durowi wysypkowemu (ok. 10 000 osób, głównie pracowników służby zdrowia). Wznowiono tez szczepienia przeciw ospie prawdziwej (634 000 dzieci). Od 1951 roku szczepiono obowiązkowo dzieci od 2 do 6 m.ż. i w 7 r.ż. i osoby narażone do 60 lat. Na niewielką skale podjęto też szczepienia przeciw błonicy w Poznaniu, Łodzi i woj. warszawskim. W latach 1946-1949 szczepiono rocznie 170 000 do 500 000 dzieci, ale do 1954 roku szczepienia wykonywano niesystematycznie i bez należnej dokumentacji. Od 1946 ograniczone próby szczepień przeciw gruźlicy. Pod koniec lat 50-tych stopniowo wprowadzano szczepienia akcyjne przeciw poliomyelitis.
W latach 60-tych XX w. wprowadzono w Polsce Program Szczepień Ochronnych z podziałem, na szczepienia obowiązkowe i zalecane.
Szczepienia są nie tylko skuteczne, ale również bezpieczne i stanowią kluczowy element ochrony zdrowia. W obecnych czasach szczególnie ważne jest szerzenie wiedzy o szczepieniach, aby zwiększyć ich akceptację. Pandemia COVID-19 uświadomiła nam wszystkim globalne znaczenie szczepień. Szczepienia przeciwko COVID-19 to jeden z najważniejszych elementów walki z pandemią na świecie.
Europejski Tydzień Szczepień to świetna okazja do przypomnienia o znaczeniu szczepień w historii ludzkości. Dbając o nasze zdrowie, dbamy również o zdrowie innych, dlatego warto promować wiedzę na temat szczepień i wspierać ich akceptację w społeczeństwie.
Źródła:
https://szczepienia.pzh.gov.pl/ciekawostki/historia-szczepien-w-pigulce/
https://szczepienia.pzh.gov.pl/tytani-polskiej-wakcynologii/prof-rudolf-weigl/
https://szczepienia.pzh.gov.pl/tytani-polskiej-wakcynologii/prof-hilary-koprowski/
https://www.freepik.com/
