Meningokoki, z pozoru niewinna nazwa, ale czy na pewno? Zapewne rodzice małych dzieci spotkali się niejednokrotnie z tym terminem i wiedzą, że meningokoki to nic dobrego, a wręcz przeciwnie, są one bardzo groźne dla zdrowia. Ale właściwie dlaczego? Czym jest inwazyjna choroba meningokokowa? Odpowiedź na to i inne pytania znajdą Państwo w tym artykule.
Co to są meningokoki?
Meningokok, a właściwie Neisseria meningitidis, jest chorobotwórczym drobnoustrojem, wywołującym m.in. ciężkie zakażenia inwazyjne takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) i sepsę (posocznicę), określane łącznie jako inwazyjna choroba meningokokowa (IChM). Może wywoływać także inne infekcje, takie jak ropne zapalenie stawów, zapalenie płuc, zapalenie osierdzia i wsierdzia, szpiku kostnego, zapalenie spojówek, ucha środkowego, gardła, a także zakażenia w obrębie układu moczowo-płciowego.
Bakteria ta budzi duży niepokój, ponieważ oprócz pojedynczych zachorowań, może prowadzić do wystąpienia ognisk czy też epidemii. W przypadku wystąpienia zakażenia meningokowego, kluczowe jest jak najwcześniejsze podjęcie leczenia, co jest jednak utrudnione, ponieważ brak charakterystycznych objawów. Pierwsze symptomy mogą być takie same jak np. w przypadku przeziębienia czy grypy, co skutkuje wydłużeniem czasu postawienia właściwej diagnozy. Choroba bardzo szybko postępuje, może się rozwinąć nawet w ciągu 24 godzin, prowadzić do stanu zagrożenia życia.
Rodzaje meningokoków.
Meningokoki zostały podzielone na kilkanaście grup serologicznych. W Polsce przeważająca część zachorowań wywołana jest przez meningokoki z grupy B i C. Zdarzają się także zachorowania spowodowane serogrupą W135 oraz serogrupą Y.
Źródło zakażenia.
Na zakażenie meningokokowe narażeni są wszyscy, jednak najczęściej chorują najmłodsze dzieci, poniżej 1 roku życia. Wiele przypadków choroby występuje także u dzieci 5 letnich oraz młodzieży (19 – 24 lat). Meningokoki występują w jamie nosowo-gardłowej. Bakterie przenoszone są drogą kropelkową (kontakt z wydzieliną chorego podczas kaszlu lub kichania), przez kontakt bezpośredni (np. podczas pocałunku), a także pośredni (np. używanie tych samych sztućców, naczyń). Wyłącznym źródłem zakażenia jest człowiek, zarówno chory jak i bezobjawowy nosiciel. Nosicielstwo może utrzymywać się nawet przez wiele miesięcy.
Jakie są objawy?
Zakażenie meningokokowe bardzo szybko postępuje. Pierwsze występujące objawy charakterystyczne np. dla przeziębienia, takie jak złe samopoczucie, gorączka, bóle mięśniowo-stawowe, mogą spowodować, że właściwa diagnoza zostanie postawiona zbyt późno. Dodatkowo objawy kliniczne mogą różnić się w zależności od wieku, u małych dzieci mogą one być bardziej „podstępne”, co dodatkowo utrudnia diagnozę, w porównaniu do dzieci starszych czy młodzieży.
Do najczęstszych objawów zalicza się: rozdrażnienie, senność, nudności, wymioty, bóle głowy, dezorientacja, nadwrażliwość na światło, gorączka, sztywność karku. Mogą również wystąpić drgawki oraz zimne dłonie i stopy. U niemowląt można zaobserwować także inne objawy, do których zalicza się m.in.: napięte lub pulsujące ciemiączko, brak apetytu, rozdrażnienie przy podnoszeniu, rozpaczliwy płacz lub kwilenie trudne do utulenia, sztywność ciała i nerwowe ruchy lub bezwład czy osłupienie.
Charakterystycznym, ale co ważne, nie zawsze obecnym, objawem rozwijającej się inwazyjnej choroby meningokokowej jest pojawienie się na skórze wysypki wybroczynowej, która pod naciskiem nie blednie. Aby sprawdzić, czy występujące na skórze krosty są oznaką zakażenia meningokowego, można wykonać tzw. „test szklankowy”. Należy przycisnąć do skóry z wysypką szklankę, jeśli wysypka nie zblednie i będzie widoczna pod szklanką, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, ponieważ dziecko powinno znaleźć się w oddziale szpitalnym, w którym zostanie podjęte natychmiastowe leczenie.
Szybka diagnoza w chorobie meningokokowej to podstawa! Choroba rozwija się bardzo szybko, w ciągu doby od zakażenia, może prowadzić do stanu zagrożenia życia. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w przypadku meningokowego zapalenia opon mózgowych, nawet w sytuacji wczesnej diagnozy i wdrożenia szybkiego leczenia, 5 – 10% pacjentów umiera w przeciągu 24 – 48 godzin od wystąpienia pierwszych symptomów zakażenia.
W Polsce, według danych Państwowego Zakładu Higieny, w 2014 r. odnotowano 188 przypadków zachorowań na chorobę meningokokowa. Najwięcej zachowowań wystąpiło w grupie wiekowej od 0 do 4 lat, aż 91 przypadków. Z powodu choroby meningokokowej 10 osób zmarło, z czego 6 zgonów wystąpiło w grupie wiekowej 0 – 4 lat.
Przede wszystkim profilaktyka!
Szczepienie pozostaje najlepszą strategią zapobiegania chorobie meningokokowej. Ze względu na wysoką śmiertelność i powikłania po jej przebiegu, zaleca się wykonanie szczepień przeciwko meningokokom. Program Szczepień Ochronnych szczegółowo określa, u kogo szczepienie powinno być wykonane. Szczepienie przeciwko meningokokom jest szczepieniem zalecanym, a więc płatnym. Szczególnie zaleca się wykonanie go u niemowląt, powyżej 2 miesiąca życia, dzieciom i dorosłym narażonym na ryzyko inwazyjnej choroby meningokokowej, osobom, które maja kontakt z chorym lub materiałem zakaźnym (np. przebywając w szpitalu), przebywającym w zbiorowiskach (np. żłobki, przedszkola, domy dziecka, domy studenckie, internaty). Szczepienie zaleca się także osobom z niedoborami i zaburzeniami odporności. Obecnie na rynku dostępne są szczepionki przeciwko serogrupom C oraz serogrupom A i C, przeciw serogrupom A, C, W135, Y oraz przeciw serogrupie B.
Zapytaj lekarza o szczepienie przeciwko meningokokom dla swojego dziecka. Lekarz zakwalifikuje dziecko do szczepienia i ustali odpowiedni dla niego schemat szczepienia.
Źródło:
- www.who.int/mediacentre/factsheets/fs141/en/
- www.koroun.edu.pl/pdf/rekomendacje-ukl-nerwowy_2011.pdf
- www.szczepienia.pzh.gov.pl
- Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2014 roku. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny [http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2014/Ch_2014.pdf]
Źródło ilustracji:
pl.123rf.com
