Wydawałoby się, że w obecnych czasach, kiedy dostęp do wiarygodnych informacji dotyczących zdrowia w ciąży jest powszechny i każda kobieta spodziewająca się dziecka powinna być objęta opieką lekarską, informowanie o szkodliwości spożywania alkoholu przez ciężarne powinno być tylko formalnością. Niestety, z powodu niewiedzy kobiet ciężarnych, wciąż wiele dzieci rodzi się obciążonych chorobami i niepełnosprawnościami, którym można by zapobiec, odstawiając kieliszek.
Jak wynika z danych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, co trzecia kobieta w wieku prokreacyjnym (18-40 lat) piła alkohol, będąc w ciąży. Co więcej, z badań przeprowadzonych przez Instytut Matki i Dziecka w Warszawie wynika, że aż u 20% ciężarnych wykryto w moczu wskaźniki metabolizmu alkoholu. Oznaczałoby to, że wiele kobiet świadomych swojego stanu, nie rezygnuje z picia. Dane te pokazują, jak wiele jeszcze należy zrobić w zakresie edukacji całego społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet planujących zajście w ciąże i oczekujących dziecka. Zacznijmy zatem od rozwiania kilku mitów, które narosły wokół picia alkoholu w ciąży.
MIT 1. Istnieje bezpieczna dla płodu i ciężarnej ilość alkoholu.
Eksperci są zgodni – nie da się jednoznacznie określić, jaka jest najmniejsza ilość alkoholu, która może spowodować nieodwracalne zmiany w rozwoju płodu. Istnieje wiele czynników, które mają wpływ na rozwój ciąży, są to między innymi uwarunkowania genetyczne, stres, stan odżywienia, opieka prenatalna, a także stosowanie używek. Wszystkie te elementy wzajemnie na siebie oddziałują, powodując niedające się przewidzieć efekty. Nawet niewielka ilość spożywanego alkoholu, może nieść za sobą długofalowe konsekwencje. Dzieci, które w czasie życia płodowego narażone były na toksyczne i teratogenne (powodujące powstawanie wad rozwojowych w organizmie) działanie alkoholu, rozwijają Alkoholowy Zespół Płodowy, czyli zespół wad wrodzonych, obejmujący zaburzenia fizyczne i neurologiczne, takie jak: zahamowanie wzrostu w okresie płodowym i noworodkowym, niskie IQ, mała głowa, problemy behawioralne oraz charakterystyczne rysy twarzy. W zależności od stopnia ekspozycji na alkohol, objawy FAS mogą być bardziej lub mniej nasilone. W związku z tym, w trosce o prawidłowy rozwój dziecka, kobiety w ciąży, planujące poczęcie, a także panie w wieku rozrodczym, które pomimo podejmowania aktywności seksualnej nie stosują skutecznych środków antykoncepcyjnych, powinny rygorystycznie wystrzegać się spożywania alkoholu. Dobro dziecka jest tym, co najbardziej powinno leżeć na sercu przyszłej mamy.
MIT 2. W ciąży wskazane jest picie niewielkich ilości czerwonego wina.
Tak, jak już zostało to wcześniej wspomniane – nie istnieje bezpieczna, ani korzystna dla ciężarnej lub płodu ilość alkoholu. Nie istnieje również podział na lepsze i gorsze rodzaje trunków. Piwo, czysta wódka, whisky, wino, domowa nalewka? Bez różnicy, każdy z tych alkoholi zawiera ten sam toksyczny i teratogenny etanol, który przedostając się do krwiobiegu dziecka, powoduje ogromne obciążenie dla rozwijającego się, wciąż niedojrzałego organizmu. Opowieści o lampce wina i jej zbawiennym wpływie na niedokrwistość powinno się włożyć między bajki.
MIT 3. W ciąży tradycyjne trunki można zamienić na piwo bezalkoholowe.
Piwa czy też wina bezalkoholowe, pomimo że wydają się być dobrym zamiennikiem dla tradycyjnych wysokoprocentowych trunków, mogą poważnie zmylić. Nawet te reklamowane jako bezalkoholowe zawierać mogą bowiem do około 0,5% alkoholu. W związku z tym, nie można stwierdzić, że picie takich wyrobów przez kobietę spodziewającą się dziecka jest w pełni bezpieczne. Pomimo, że ilość zawartego w butelce alkoholu wydaje się być nieodczuwalna przez matkę, pamiętajmy, że w związku z niedojrzałością organów, dziecko metabolizuje alkohol dwukrotnie dłużej niż matka.
MIT 4. Niebezpieczeństwo wynikające z picia alkoholu występuje jedynie w pierwszym trymestrze ciąży.
Picie alkoholu jest szkodliwe, niezależnie od stopnia zaawansowania ciąży. Pierwszy trymestr ciąży jest jednak krytyczny dla prawidłowego rozwoju ciąży. Najpoważniejsze skutki zdrowotne dla płodu ma narażenie na alkohol w trzecim tygodniu od poczęcia, kiedy to zaczynają się tworzyć najważniejsze organy. Co istotne, wiele kobiet na tym etapie nie wie jeszcze, że jest w ciąży, przez co jej nieświadoma decyzja o wypiciu kilku drinków może zaważyć na przyszłości rozwijającego się pod jej sercem dziecka.
Picie alkoholu upośledza rozwój dziecka na każdym etapie ciąży. W pierwszym trymestrze skutkami spożywania napojów alkoholowych są głównie poronienia, uszkodzenia mózgowia, deformacje twarzy, a także wady układu krążenia i układu moczowego. Picie alkoholu przez ciężarną będącą już w drugim trymestrze powodować może z kolei obumarcia płodu oraz uszkodzenia tkanki mięśniowej, skóry, gruczołów i kości. Alkohol pity w ostatnim trymestrze przyczynia się z kolei do niedorozwoju płuc dziecka i zaburzeń wzrostu – hypotrofii.
MIT 5. Łożysko chroni rozwijający się płód przed krążącym w krwiobiegu matki alkoholem.
To jeden z najpowszechniejszych i jednocześnie najgroźniejszych mitów, dających fałszywe poczucie bezpieczeństwa kobietom spożywającym alkohol w ciąży. Fakty są jednak nieubłagane. Łożysko nie stanowi żadnej bariery dla krążącego w krwiobiegu matki alkoholu. Po około 30-60 minutach stężenie alkoholu w organizmie dziecka jest takie samo jak w organizmie matki. O ile jednak dorosły bez problemu poradzi sobie z neutralizacją alkoholu, o tyle dla małego, nie w pełni ukształtowanego organizmu przetworzenie nawet niewielkiej ilości alkoholu może stać się wyzwaniem ponad siły.
MIT 6. Alkoholowy Zespół Płodowy (FAS) jest rzadki i występuje jedynie w tzw. rodzinach patologicznych.
To kolejny mit, który należy rozwiać. Co roku w Polsce rodzi się około 900 dzieci dotkniętych FAS. To o niemal ¼ więcej, niż dzieci z Zespołem Downa. Z kolei u dziesięciokrotnie większej liczby dzieci diagnozowane jest FAE czyli zespół rozmaitych zaburzeń rozwojowych spowodowanych piciem alkoholu przez kobietę w ciąży. Wbrew powszechnym opiniom, nie są to jedynie przypadki z rodzin patologicznych. Przytoczone na początku artykułu dane dotyczące spożywania alkoholu przez kobiety w ciąży dobitnie pokazuje, że około 1/3 dzieci rodzących się w Polsce może być w okresie prenatalnym narażona na teratogenne działanie alkoholu. Oczywiście, więcej skrajnych przypadków FAS diagnozowane jest u dzieci pochodzących z rodzin, w których obecny jest problem alkoholowy, lecz zdarzają się one także w tzw. „normalnych rodzinach”, w których brak jest takich dysfunkcji.
MIT 7. Alkoholowy Zespół Płodowy (FAS) jest uleczalny.
Nie da się cofnąć zmian, wywołanych w okresie prenatalnym przez alkohol. Skutki Płodowego Zespołu Alkoholowego będą odczuwalne przez całe życie. Jednakże, dzięki odpowiednio wczesnej diagnozie i podjęciu właściwej terapii, można neutralizować skutki FAS i zapobiegać wystąpieniu zaburzeń wtórnych, będących efektem braku odpowiedniego wsparcia w okresie dorastania. Młody człowiek dotknięty tego typu zaburzeniami, jeżeli nie jest objęty fachową opieką, może sprawiać więcej problemów wychowawczych, wchodzić w konflikty z prawem, łatwo ulegać złym wpływom otoczenia, jest też bardziej podatny na uzależnienia od substancji psychoaktywnych.
Zespołowi FAS oraz innym uszkodzeniom związanym z ekspozycją płodu na alkohol można jednak w 100% zapobiec, zachowując wstrzemięźliwość od alkoholu w trakcie ciąży!
MIT 8. Objawy Alkoholowego Zespołu Płodowego (FAS) zauważalne są zaraz po porodzie.
Symptomy Alkoholowego Zespołu Płodowego, takie jak deformacje twarzy oraz upośledzenie ośrodkowego układu nerwowego, w pierwszych dniach po urodzeniu mogą pozostać niezauważone. FAS objawia się na wielu płaszczyznach rozwoju, więc niejednokrotnie jego przejawy bywają mylone z innymi zaburzeniami, takimi jak ADHD czy autyzm. Zdarza się, że dziecko z FAS diagnozowane jest dopiero po podjęciu nauki w szkole, kiedy to zauważane są deficyty intelektualne, problemy w nauce i z zapamiętywaniem oraz zaburzenia w kontaktach z rówieśnikami i opiekunami.
Jeżeli szukają Państwo informacji na temat FAS, zapraszamy do zapoznania się ze stroną www.zdrowiewciazy.pl oraz obejrzenia Magazynu Medycznego na temat Płodowego Zespołu Alkoholowego, zrealizowanego przez Wojewódzką Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Krakowie w ramach Profilaktycznego programu w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych.
Źródła:
Warzycha J., Baryła M., Halkiewicz M., Warzycha E., Rakowska M., Wpływ alkoholu na rozwój dziecka – współczesne poglądy, Postępy Neonatologii, Nr 2 (19) 2013
Czyżewska M., Zespół alkoholowy płodu, http://gis.gov.pl/ckfinder/userfiles/files/PZ/Materia%C5%82y%20PZ/MA%C5%81GORZATA%20CZY%C5%BBEWSKA_ZESP%C3%93%C5%81%20ALKOHOLOWY%20P%C5%81ODU%281%29.pdf
Klecka M., Ciąża a alkohol. W trosce o dziecko. FAS., PARPAMEDIA, Warszawa 2009
National Center on Birth Defects and Developmental Disabilities Centers for Disease Control and Prevention, Department of Health and Human Services, Fetal Alcohol Syndrome: Guidelines for Referral and Diagnosis, http://www.cdc.gov/ncbddd/fasd/documents/fas_guidelines_accessible.pdf
Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, Alcohol consumption and the outcomes of pregnancy, http://www.rcog.org.uk
Źródło ilustracji: http://pl.123rf.com/
