Trudno wyobrazić sobie lato bez pięknej, słonecznej pogody. Niestety wysokie temperatury mogą być niebezpieczne dla naszego zdrowia a nawet życia. Ciało traci wówczas zdolność do schłodzenia się i zwiększa się ryzyko przegrzania. Najbardziej narażone na działanie wysokich temperatur są dzieci i osoby starsze. Jak chronić się przed działaniem wysokich temperatur i jakie mogą być skutki przegrzania organizmu?
Kurcze cieplne
To najłagodniejsza forma szkody związana z działaniem wysokich temperatur, objawiająca się nagłymi, bolesnymi i mimowolnymi skurczami mięśni. Kurcze obejmują początkowo kończyny dolne, później mogą „przechodzić” na inne grupy mięśniowe (mięśnie brzucha, ramion). Pojedynczy skurcz może trwać od 3 minut nawet do kilku godzin. Kurcze są objawem nadmiernej utraty elektrolitów z potem lub wynikiem nadmiernego wysiłku. Narażone na wystąpienie kurczów cieplnych są osoby podejmujące intensywny wysiłek fizyczny w warunkach wysokich temperatur, które w celu uzupełniania płynów piją wodę o niedostatecznej zawartości soli mineralnych w stosunku do zapotrzebowania organizmu m.in. pracownicy fizyczni, osoby przebywające w suchym i gorącym klimacie, w którym pot szybko paruje oraz osoby uprawiające sport.
Co robić w przypadku wystąpienia kurczy cieplnych?
- Przenieś poszkodowanego w chłodniejsze miejsce.
- Zadbaj o nawodnienie: osolona woda/woda z dodatkiem elektrolitów dostępnych w aptece, napoje izotoniczne.
- Wezwij pogotowie ratunkowe (999/112) jeśli: skurcze trwają dłużej niż godzinę, poszkodowany jest na diecie nisko sodowej lub choruje na choroby serca i układy krążenia.
Wyczerpanie cieplne
Jest stanem, który objawia się zawrotami głowy, wymiotami, ogólnym zmęczeniem i osłabieniem oraz bólem głowy. Współistniejącym symptomem mogą być również bóle mięśniowe. Skóra jest zwykle wilgotna, chłodna i blada. Ponadto, bardzo często w wyniku badania lekarskiego obserwuje się: wzmożoną potliwość, podwyższenie temperatury ciała (ok. 37-40 st. Celsjusza), obniżenie ciśnienia krwi, szybkie i głębokie oddechy, zaburzenie rytmu serca objawiające się przyspieszeniem rytmu serca do 100 uderzeń/minutę, upadki i omdlenia na skutek spadku ciśnienia wywołanych nagłą zmianą pozycji z leżącej na stojącą.
Co robić w przypadku wystąpienia wyczerpania cieplnego?
- Przenieś poszkodowanego w chłodniejsze miejsce.
- Schłodź poszkodowanego: zdejmij część odzieży, przyłóż zimne okłady w okolice szyi, pach, pachwin/skrop ciało chłodną (ale nie zimną) wodą/wpraw w ruch powietrze wokół chorego (ustaw wiatrak w stronę poszkodowanego/wachluj poszkodowanego).
- Zadbaj o nawodnienie: osolona woda/woda z dodatkiem elektrolitów dostępnych w aptece, napoje izotoniczne (ze względu na ryzyko wystąpienia obrzęku mózgu, niedobór wody powinien być uzupełniany stopniowo!).
- Wezwij pogotowie ratunkowe (999/112) jeśli: wymiotujesz, objawy się nasilają lub utrzymują dłużej niż godzinę.
Udar cieplny
Jest bezpośrednim stanem zagrożenia życia. Pojawia się jako efekt wyczerpania zdolności termoregulacyjnych organizmu – temperatura ciała gwałtownie wzrasta (w ciągu 10-15 minut do temperatury nawet powyżej 40 stopni), mechanizm pocenia się zawodzi a organizm nie jest w stanie się schłodzić. Udar cieplny objawia się zlewnymi potami/gorącą, suchą skórą o czerwonym odcieniu, bełkotliwą mową, zaburzeniami równowagi, zmianą stanu psychicznego – splątaniem, dezorientacją, a nawet halucynacjami. Obserwuje się także przyspieszenie oddechu, zaburzenia rytmu serca (przyspieszenie rytmu serca do 100 uderzeń/minutę). Mogą wystąpić drgawki a nawet utrata przytomności. Konsekwencją udaru cieplnego może być niewydolność wielonarządowa oraz uszkodzenia mózgu dlatego niezwykle istotne jest szybkie udzielenie pomocy!
Co robić w przypadku wystąpienia udaru cieplnego?
- Wezwij pogotowie ratunkowe: 999/112.
- Schłodź poszkodowanego: zdejmij część odzieży, przyłóż zimne okłady w okolice szyi, pach, pachwin/skrop ciało chłodną (ale nie zimną) wodą/wpraw w ruch powietrze wokół chorego (ustaw wiatrak w stronę poszkodowanego/wachluj poszkodowanego).
- Jeśli poszkodowany jest przytomny zadbaj o jego nawodnienie: osolona woda/woda z dodatkiem elektrolitów dostępnych w aptece, napoje izotoniczne.
- Jeśli poszkodowany oddycha ale jest nieprzytomny – udrożnij drogi oddechowe, ułóż go w pozycji bezpiecznej, oceniaj oddech.
- Jeśli wystąpią objawy zatrzymania krążenia (poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha), podejmij resuscytacje krążeniowo-oddechową (RKO wykonuj do momentu przywrócenia funkcji życiowych lub przyjazdu pogotowia ratunkowego – 30 uciśnięć klatki piersiowej).
Przegrzanie z kurczami cieplnymi oraz wyczerpanie cieplne są wstępnymi reakcjami organizmu na przegrzanie. Zapobieganie przegrzaniu lub podjęcie w krótkim czasie działań mających na celu schładzanie organizmu, uzupełnienie płynów i elektrolitów pozwala uniknąć udaru cieplnego!
Jak zmniejszyć ryzyko przegrzania organizmu i wystąpienia udaru cieplnego?
- Unikaj przebywania na słońcu w najgorętszych porach dnia, szczególnie między 11:00 a 15:00.
- Jeśli musisz wyjść na zewnątrz w upalny dzień, chodź w cieniu, nałóż krem przeciwsłoneczny i załóż czapkę i okulary przeciwsłoneczne.
- Nie zostawiaj nikogo w zaparkowanym samochodzie!
- Unikaj ekstremalnego wysiłku fizycznego.
- Spożywaj dużo płynów, ale unikaj napojów zawierających kofeinę i alkohol.
- Jedz zimne, lekkostrawne potrawy, zwłaszcza sałatki i owoce o dużej zawartości wody.
- Weź chłodny prysznic lub kąpiel.
- Spryskaj skórę lub ubranie wodą bądź trzymaj wilgotną szmatkę z tyłu szyi.
- Postaraj się utrzymywać chłodne otoczenie.
Zdjęcie: www.pixabay.com
Bibliografia:
Robaczewski S. (2016). Stany zagrożenia życia związane z działaniem wysokiej temperatury. Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego.
Schetz D., Foerster J. (2010). Przyczyny, rodzaje i zasady postępowania w hipertermii. Borgis – Nowa Medycyna 4/2010, s. 138-143.
https://www.mp.pl/ratownictwo/przypadki/39291,medycyna-ratunkowa-udar-cieplny
https://www.thh.nhs.uk/media/news/heat.php
https://www.cdc.gov/niosh/topics/heatstress/heatrelillness.html
https://www.cdc.gov/disasters/extremeheat/warning.html
https://www.focus.pl/artykul/przyszle-lata-moga-stac-sie-zbyt-gorace-dla-ludzi-winne-globalne-ocieplenie
