„Normy powietrza kilkukrotnie przekroczone…”, „Smog nie odpuszcza”, te i wiele innych nagłówków w ostatnim czasie możemy usłyszeć w mediach czy przeczytać w prasie. Niestety zła sytuacja dotycząca jakości powietrza w wielu regionach Polski utrzymuje się od dłuższego czasu. Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska (WIOŚ) prowadzą pomiary zanieczyszczenia powietrza, a wyniki są dostępne on-line na stronach internetowych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Niestety sytuacja nie przedstawia się dobrze, od dłuższego czasu utrzymuje się bardzo wysokie stężenie pyłu drobnego (PM10 i PM2,5). Smog zadomowił się zwłaszcza w Polsce południowej.
Czym właściwie jest SMOG?
Termin smog powstał z połączenia dwóch angielskich słów: smoke (dym) + fog (mgła). To nienaturalne zjawisko atmosferyczne, które powstaje na skutek dużej emisji zanieczyszczeń do atmosfery przy jednoczesnym występowaniu niekorzystnych warunków atmosferycznych jakimi są bezwietrzna pogoda lub niska prędkość wiatru oraz znaczne zamglenie.
Ze względu na miejsce występowania i warunki w jakich smog powstał, a także biorąc pod uwagę skład chemiczny, możemy wyróżnić dwa rodzaje smogu:
SMOG LONDYŃSKI (klasyczny) – zwany też smogiem kwaśnym, zimowym, czy przemysłowym. Występuje w okresie jesienno-zimowym, w warunkach inwersji temperaturowej powietrza, czyli sytuacji, w której chłodniejsze warstwy powietrza znajdują się w dolnej warstwie, natomiast cieplejsze powietrze w górnych warstwach atmosfery. O smogu londyńskim mówimy wtedy, gdy w atmosferze znajduje się duże stężenie zanieczyszczeń, takich jak: tlenek siarki (IV), pyły zawieszone, i w mniejszym stopniu, tlenki azotu i tlenek węgla.
SMOG LOS ANGELES (smog fotochemiczny) – występuje głównie w miesiącach letnich, w warunkach dużego nasłonecznienia i wysokich temperatur. Ten rodzaj smogu powstaje w wyniku reakcji jaka zachodzi między tlenkami azotu i węglowodorami, obecnymi głównie w spalinach samochodów, w obecności światła. Powstające w wyniku tych reakcji produkty (m.in. ozon, formaldehyd i inne) mają właściwości silnie drażniące.
O ile we miesiącach letnich wartości zanieczyszczeń powietrza znajdują się w bezpiecznych granicach, to w okresie zimowym SMOG KLASYCZNY jest tematem numer jeden w społeczeństwie. Polska znajduje się w niechlubnej czołówce państw europejskich, w których występuje najwyższy poziom zanieczyszczenia powietrza. Przekroczenia norm jakości powietrza jakie występują są niepokojące, a wchodzące w skład smogu związki chemiczne stanowią zagrożenie dla zdrowia. Jeśli mówimy o smogu, zawsze odnosimy się do przekroczeń pyłów PM10 oraz PM2,5. Co właściwie oznaczają te terminy?
- PM10 – to pył będący zanieczyszczeniem powietrza, składający się z mieszaniny cząstek stałych, ciekłych lub obu, które są zawieszone w powietrzu, może zawierać substancje toksyczne. PM10 to pyły, których średnica nie przekracza 10 µm, może powodować, bądź też nasilać, choroby płuc, układu krążenia. Negatywny wpływ mogą także wywierać na ośrodkowy układ nerwowy oraz układ rozrodczy. Poziom dopuszczalny PM10 wynosi 50 µg/m3 (dobowy) i 40 µg/m3 (średni-roczny).
- PM2,5 – to pył, składający się z cząstek, których średnica nie przekracza 2,5 µm, mogą one docierać do górnych dróg oddechowych i płuc. Możliwe jest także ich przenikanie do naczyń krwionośnych. Zarówno krótko- jak i długotrwała ekspozycja na PM2,5 ma negatywny wpływ na zdrowie. Poziom dopuszczalny PM2,5 wynosi 25 µg/m3 (średni-roczny).
* poziom dopuszczalny oznacza, iż jakość powietrza nie jest dobra, ale nie wpływa na pojawienie się ciężkich skutków zdrowotnych.
Brak wiatru, opadów deszczu czy śniegu sprzyja najwyższemu stężeniu pyłów zarówno o większych jak i mniejszych cząsteczkach.
Przeciętny dorosły człowiek wykonuje ok. 17 000 – 30 000 wdechów na dobę. Nie zastanawiamy się nad tym ile i jakie powietrze wdychamy, jednak jego jakość ma ogromne znaczenie dla naszego zdrowia. Wpływ zanieczyszczonego powietrza na organizm ludzki jest bardzo indywidualny i zależy od kilku czynników, m.in.: wieku osoby narażonej na zanieczyszczenia, indywidualnej odporności organizmu, chorób współwystępujących, a także czasu oddziaływania zanieczyszczeń na organizm.
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, zanieczyszczenie powietrza jest przyczyną nawet 50 000 przedwczesnych zgonów rocznie w Polsce. Niska jakość wdychanego powietrza nie zostaje obojętna wobec układu krążenia czy oddechowego. Osoby, które borykają się z problemami kardiologicznymi, są bardziej narażone na wystąpienie zawału serca, zaburzeń rytmu serca czy wystąpienie bóli wieńcowych. Zanieczyszczone powietrze także wpływa na częstość występowania udarów mózgu. Podczas alarmu smogowego liczba pacjentów z udarem mózgu zdecydowanie rośnie. Zwiększa się także liczba osób, u których diagnozuje się zatorowość płucną. U osób chorych na astmę i POCHP (Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc) dochodzi do zaostrzenia tych schorzeń. Nie tylko osoby, które wcześniej borykały się z problemami zdrowotnymi odczuwają toksyczne działanie zanieczyszczonego powietrza. U osób zdrowych także pojawiają się negatywne reakcje nawet po krótkotrwałej ekspozycji. Mogą wystąpić u nich: stany zapalne, zapalenie spojówek, zaburzenia widzenia, bóle i zawroty głowy, przyspieszenie lub zwolnienie oddechu, duszności, kaszel, podrażnienie gardła, spadek ciśnienia tętniczego. Oddychanie zanieczyszczonym powietrzem może wywołać u nas zmęczenie, problemy z koncentracją czy pamięcią. Możemy być również nadmiernie senni. Niestety jest to także zagrożenie dla kobiet w ciąży. Dzieci, które w życiu płodowym narażone są na smog, rodzą się z niższą masą ciała, często przychodzą na świat przedwcześnie, a w późniejszym życiu mają obniżoną odporność, gorzej radzą sobie z infekcjami, mogą mieć także słabiej rozwinięte płuca.
Szereg zagrożeń jakie niesie ze sobą smog utrzymujący się w powietrzu skłania nas do zadania pytania, jak się przed nim chronić?
Niestety walka ze smogiem jest bardzo trudna, dotychczas nie znaleziono rozwiązania, które uwolniłoby mieszkańców od zanieczyszczeń i pozwoliło oddychać świeżym powietrzem. Starajmy się zatem zmniejszyć ekspozycję na smog i choć w ten sposób zniwelować jego negatywny wpływ na nasze zdrowie.
Co możemy zrobić?
- Monitorujmy komunikaty o stanie zanieczyszczenia powietrza, są one dostępne na stronie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current) – jeśli występują przekroczenia, ograniczmy wychodzenie z domu i długie przebywanie na powietrzu.
- Zaopatrzmy się w maski przeciwpyłowe z odpowiednimi filtrami.
- Rozważmy zakup urządzeń filtrujących powietrze w pomieszczeniach i umieśćmy je w domu (nasze pomieszczenia nie są wolne od smogu!).
- W dni, podczas których występują duże przekroczenia, zrezygnujmy z aktywności fizycznej na świeżym powietrzu.
- Unikajmy wietrzenia pomieszczeń w „smogowe dni”.
Bez wątpienia środowisko, w którym żyjemy wpływa na jakość naszego życia i na nasze zdrowie. Niestety, w okresie zimowym, niemal codziennie normy zawartości pyłów i zanieczyszczeń w powietrzu są przekraczane i to wielokrotnie! Przekroczenia te w przeważającej części wynikają z działań podejmowanych przez człowieka. Zdecydowanie temat ten wymaga podjęcia działań, które pozwolą nam oddychać powietrzem, które nie będzie dla naszego organizmu toksyczne.
Źródło:
- http://pulmonologia.mp.pl/aktualnosci/153835,zanieczyszczenie
- smogowehttp://www.gios.gov.pl/pl/
- Czyste powietrze w Krakowie. Materiały pokonferencyjne. (http://www.krakow.pios.gov.pl/pobierz/2016/problemy_zdrowotne1.pdf
- Makhniashvili I., Makles Z., Smog w środowisku miejskim [w]: Bezpieczeństwo pracy 7-8/2006
Źródło ilustracji: pl.123rf.com
