Osteoporoza jest chorobą szkieletu, charakteryzuje się zwiększonym ryzykiem złamań kości co jest następstwem zmniejszenia jej odporności mechanicznej. Dotyczą głównie kręgosłupa, kości przedramienia oraz szyjki kości udowej, mogą jednak wystąpić również w innych miejscach. Na odporność mechaniczną wpływ w głównej mierze mają gęstość mineralna kości (MBD) oraz jakość tkanki kostnej.
Osteoporoza występuje głównie na skutek starzenia się układu szkieletowego, rozwija się głownie u kobiet po menopauzie, a także u mężczyzn w wieku podeszłym (osteoporoza pierwotna). Głównym czynnikiem ryzyka osteoporozy jest niska wartość masy mineralnej kości, która zależy głównie od czynników niemodyfikowanych takich jak: płeć, wiek czy rodzinne występowanie osteoporozy, a także od czynników modyfikowalnych tj. żywieniowych – niedożywienie, mała podaż wapnia, witaminy D, czy czynników powiązanych
z aktywnością ruchową.
Inną przyczyną wystąpienia osteoporozy jest występowanie innych chorób upośledzających metabolizm kości m.in. nadczynność tarczycy, anoreksja, zespół złego wchłaniania czy przyjmowane leki np. kortykosterydy, heparyna, doustne antykoagulanty (osteoporoza wtórna).
Częstość występowania osteoporozy
Częstość występowania Osteoporozy wzrasta w krajach rozwiniętych głównie dlatego, że społeczeństwa się starzeją.
Osteoporoza przebiega zwykle bezobjawowo przez co nazywana jest „cichą epidemią”. Występuje powszechnie u osób w podeszłym wieku. Liczba złamań kręgów wzrasta wraz
z wiekiem i ok. 80 r ż. dotyczy aż połowy kobiet.
Złamanie osteoporotyczne powiązane jest z dużym bólem oraz cierpieniem, może prowadzić do kalectwa, a w najgorszym wypadku do śmierci (dotyczy głównie złamań bliższego końca kości udowej). W Polsce w 2010 roku odnotowano ponad 2300 przypadków zgonów, które były następstwem złamania osteoporotycznego.
Objawy osteoporozy
Początkowo choroba nie daje żadnych objawów, pojawiają się one zwykle w momencie złamania kości. Zwykle dochodzi do złamań kręgów doprowadzając do obniżenia wzrostu, garbienia się (wdowi garb), pogorszenia nastroju czy nawet depresji. Złamania trzonów kręgów powodują przewlekły ból kręgosłupa, który często jest bagatelizowany.
Jakie działania należy podjąć aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia osteoporozy?
Profilaktyka osteoporozy polega na odpowiedniej podaży m.in. wapnia oraz witaminy D,
a także eliminacji czynników ryzyka.
Stosowanie odpowiedniej diety:
Suplementacja wapnia i witaminy D. Prawidłowa podaż wapnia i witaminy D jest warunkiem skutecznego leczenia osteoporozy. Sama dieta często nie wystarcza i konieczne jest stosowanie odpowiednich preparatów, najczęściej do końca życia. W trakcie leczenia powinno się kontrolować gospodarkę wapniową w organizmie (oznaczenie stężenia wapnia we krwi, wydalanie wapnia z moczem).
Wapń jest podstawowym budulcem szczytowej masy kostnej w młodym wieku , aby osiągnąć jak najwyższą wartość masy kostnej należy zapewnić nadwyżkę tego pierwiastka.
Bogatym źródłem wapnia jest mleko oraz jego przetwory, konserwy rybne, wody mineralne
o dużej zawartości tego pierwiastka. Suplementacja jest zalecana w przypadku braku możliwości pokrycia dziennego zapotrzebowania na wapń.
Witamina D, niezbędna do utrzymania prawidłowego stężenia wapnia w organizmie. Źródłem witaminy są pokarmy, ale także wytwarzana jest w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. wystarczający czas przebywania na słońcu wynosi od 2 do 3 razy w tygodniu po 15 minut (od połowy czerwca do połowy września) w pozostałych miesiącach należy uzupełniać witaminę D z pokarmami. Główne źródło tek witaminy to tłustej ryby np. śledź, makrela czy sardynki raz w tygodniu lub przyjmowanie preparatów witaminy D. Inne dobre źródła witaminy D to również tran, mleko, margaryny oraz jaja.
Niekorzystny wpływ na rozwój choroby ma niedobór wit. C, K oraz magnezu, a także nadmiar sodu i fluoru.
Białko. Zalecane dzienne spożycie białka wynosi 1–1,5 g/kg mc. Białko jest niezbędne do utrzymania sprawności układu ruchu. U dzieci niedobór białka prowadzi do zaburzeń wchłaniania wapnia, a u osób starszych powoduje utratę masy kostnej, zmniejszenie siły mięśniowej oraz złe gojenie się złamań. Pamiętać należy , że zbyt duże spożycie białka niekorzystnie wpływa na gospodarkę wapnia, zwiększając jego utratę z moczem.
Zaprzestanie palenia tytoniu. Palenie zwiększa tempo rozwoju osteoporozy. Wzrost stężenia różnych substancji toksycznych (np. kadmu) prowadzi do zmniejszenia stężenia wapnia, a także pogorszenia jego wchłaniania. U kobiet palących obserwuje się także wcześniejszą menopauzę.
Unikanie nadużywania alkoholu. Nadmierne spożycie alkoholu prowadzi do niedożywienia, zmniejszenia stężenia witaminy D oraz wapnia oraz przyspieszonego niszczenia kości. Zwiększa również ryzyko upadków prowadzących do złamań kości. Natomiast u kobiet w wieku okołomenopauzalnym umiarkowane spożycie alkoholu może mieć korzystny wpływ poprzez zwiększenie stężeń hormonów (estrogenów, kalcytoniny), które chronią tkankę kostną.
Bardzo ważna jest aktywność fizyczna, której brak powoduje osłabienie tkanki kostnej i zwiększoną podatność na złamania, niska aktywność pogarsza sprawność ruchową zwiększając ryzyko upadków. Zalecane jest wykonywanie umiarkowanej aktywności fizycznej (np. chodzenie, pływanie) co najmniej 3 razy w tygodniu przez 30 minut.
Kolejnym ważnym czynnikiem jest zapobieganie urazom oraz prewencja upadków, która polega na ocenie ryzyka upadków oraz odpowiedniej prewencji, która jest szczególnie istotna u osób w podeszłym wieku. Uwzględnić należy:
– rehabilitację, która ma na celu poprawę sprawności fizycznej,
– dobór odpowiednich okularów w celu poprawy ostrości wzroku,
– likwidację czynników środowiskowych takich jak np. brak progów, odpowiednie oświetlenie, płytki antypoślizgowe.
– konsultacje z lekarzem odnośnie zażywanych leków, niektóre leki powodują m.in zawroty głowy, obniżenie ciśnienia tętniczego czy senność co powoduje ryzyko upadków.
W celu rozpoznania osteoporozy wykonuje się podstawowe badania do których zaliczają się?
Kalkulator FRAX
Densytometria kości techniką DEXA
Badanie radiologiczne
Badania laboratoryjne
Źródło:
- Strona internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/64948,osteoporoza [Dok. Elektroniczny, dostęp: 28.06.22]
- J. Dardzińska i wpsół., Osteoporoza jako choroba społeczna i cywilizacyjna – metody profilaktyka. Hygeia Public Health 2016, nr 51 (1), s. 23-28.
- freepik.com
