O skuteczności farmakoterapii poza odpowiednim doborem leków, decyduje również sposób ich dawkowania i przyjmowania. Składniki żywności m.in. białko, tłuszcze, błonnik, składniki mineralne, witaminy itp. mogą wchodzić w interakcje z lekami i powodować zmianę ich właściwości i/lub działania. To z kolei powoduje wydłużenie i zwiększenie kosztów farmakoterapii, nasilenie zjawiska wielolekowości, zwiększenie ryzyka wystąpienia działań niepożądanych i toksycznych ordynowanych medykamentów. Jakim przemianom w organizmie podlegają leki? Na jakich etapach przemian leków w organizmie może dojść do interakcji lek-pożywienie? Do jakich interakcji lek-pożywienie może dojść w przypadku stosowania leków w wybranych jednostkach chorobowych? Jakie zasady warto stosować w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia interakcji lek-pożywienie? Zachęcamy do lektury 😊
Losy leku w organizmie
Lek po podaniu podlega w organizmie rozmaitym przemianom. Przemiany te klasyfikuje się w pięć następujących po sobie etapów określanych anglojęzycznym akronimem LADME, gdzie:
L – uwalnianie (ang. liberation) – rozpad leku, rozpuszczenie substancji czynnej (tej przemianie podlegają jedynie leki przyjmowane doustnie w formie tabletek/kapsułek; na tym etapie nie zachodzą reakcje lek-pożywienie).
A – wchłanianie (ang. absorption) – rozmieszczenie substancji czynnej leku z miejsca wchłaniania do krążenia ogólnego (tej przemianie nie podlegają leki podawane dosercowo, dożylnie i dotętniczo).
D – dystrybucja (ang. distribution) – rozprowadzenie wchłoniętej substancji czynnej w organizmie, dotarcie leków do narządów i tkanek (w pierwszej kolejności są to te lepiej ukrwione – płuca, nerki, w kolejnych – skóra, kości)
M – metabolism/biotransformacja (ang. metabolism) – przemiany biochemiczne jakim podlega lek w organizmie. W wyniku przemian biochemicznych powstają metabolity leku, łatwe do wydalenia przez organizm. Niektóre metabolity mogą powodować działania niepożądane, również pod wpływem działania określonych składników żywności (kluczowy etap w odniesieniu do działania, toksyczności i eliminacji leków!_
E – eliminacja (ang. elimination) – leki i ich metabolity wydalane są głównie z moczem, ale także z żółcią, śliną, potem i wydychanym powietrzem. Organem w największym stopniu odpowiedzialnym za wydalanie leków/metabolitów leku z organizmu są nerki.
Interakcje lek-pożywienie – ważny problem kliniczny
Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia 50% pacjentów stosuje leki niezgodnie z zaleceniami.
Niestety przekłada się to również na wyniki badań, które wskazują, że terapie farmakologiczne zamiast sprzyjać poprawie stanu zdrowia – coraz częściej szkodzą. Przyczyną takiego stanu rzeczy są interakcje lek-lek i coraz częściej opisywane w literaturze interakcje lek-pożywienie. Znajomość problematyki interakcji lek-pożywienie jest niezbędnym warunkiem do prowadzenia skutecznej i bezpiecznej terapii, dlatego warto szerzyć wiedzę na ich temat.
Pożywienie może wchodzić w interakcje z lekami i wpływać na działanie leków na wszystkich – za wyjątkiem etapu uwalniania – etapach jego przemian w organizmie, które przedstawiono powyżej. Do największej liczby interakcji dochodzi podczas wchłaniania leku (60%), w następnej kolejności podczas metabolizmu (ok. 27%), najrzadziej podczas jego wydalania z organizmu (ok. 13%).
Pomiędzy lekami a żywnością może dochodzić także do działań synergistycznych (obustronne potęgowanie działania przez dwa lub więcej obcych dla organizmu związków chemicznych, które są zażywane razem lub po sobie w krótkim odstępie czasu) i antagonistycznych (przeciwstawne działanie dwóch obcych dla organizmu związków chemicznych).
Kilka najważniejszych zasad dotyczących tego jak zapobiegać wystąpieniu interakcji lek-pożywienie:
- Lek zawsze popijaj szklanką wody o ile nie zalecono inaczej. Napoje takie jak kawa, herbata, soki szczególnie cytrusowe, cola itp. mogą nasilać działania niepożądane leków. Z kolei popijanie leków gorącymi napojami może wpływać na skuteczność ich działania.
- Nigdy nie zażywaj leków w połączeniu z alkoholem! Alkohol wchodzi w interakcje z szeregiem leków także tych bez recepty (OTC). Łączenie leków z alkoholem może być nie tyle niebezpieczne dla naszego zdrowia co śmiertelne!
- Działanie leku może ulec zmianie w zależności od tego czy jest on przyjmowany przed jedzeniem, w trakcie posiłku czy tuż po nim dlatego zawsze przyjmuj lek zgodnie z zaleceniami lekarza/farmaceuty lub z ulotką dołączoną do leku. Jeśli posiłek/jakiś składnik żywności zaburza działanie leku/lek powinien być przyjmowany bez posiłku – przyjmuj go na 1-2 godzin przed jedzeniem lub 2 godziny po jedzeniu.
- Nie przyjmuj leków wraz z suplementami i preparatami witaminowo-mineralnymi ponieważ mogą one zaburzać wchłanianie leku z przewodu pokarmowego.
Pamiętajmy!
Skuteczność i bezpieczeństwo terapii leży również i w Naszych rękach. Jeśli mamy jakiekolwiek wątpliwości co do przyjmowania danego leku – zapytajmy swojego lekarza lub farmaceutę. W końcu kto pyta nie błądzi 😉
Zdjęcie: www.unsplash.com/
Bibliografia:
- Jarosz M., Dzieniszewski J. (2007). Uważaj, co jesz, gdy zażywasz leki. Interakcje między żywnością, a suplementami diety a lekami, PZWL.
- Cwynar-Swora E., Marcinkowska E., Olejniczak M. (2015). Interakcje najczęściej stosowanych leków z żywnością. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 5(4), 427-439.
- Korzeniowska K., Jabłecka A. (2008). Interakcje leków z pożywieniem, Farmacja Współczesna, 1, 24-30.
- Suliburska J. (2010). Ocena występowania interakcji pomiędzy lekami hipotensyjnymi a składnikami pożywienia i suplementami diety u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLIII, 2010, 1, str. 35 – 40.
