Indeks (Wskaźnik) Masy Ciała, wskaźnik Queteleta, mody mass index. Wiele określeń na prosty w obliczaniu BMI. Wskaźnik o którym większość z nas słyszała, a nawet uczyła się go obliczać w szkole. Wskaźnik używany przez WHO od ponad 30 lat do pomiarów antropometrycznych. Jakie ma zalety, jakie wady i czym może być zastąpiony o tym w dzisiejszym artykule.
BMI to prosty w obliczeniu współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach. Zakres wartości BMI został opracowany wyłącznie dla dorosłych i nie może być stosowany u dzieci (dla oceny prawidłowego rozwoju dziecka wykorzystuje się siatki centylowe)
Wysokość definiujemy jako odległość od podstawy do najwyższego punktu anatomicznego na głowie – vertex mierzonego za pomocą wystandaryzowanego urządzenia np. stadiometru, antropometru lub w domowych warunkach jakiegoś metra 😉
Masa ciała mierzona przy użyciu wagi najlepiej o poranku na czczo po porannej toalecie. Masa naszego ciała dostarcza ogólnej informacji o sumie białek, tłuszczu, wody i masy kostnej człowieka, ale nie pozwala na wnioskowanie o proporcjach lub zmianach wymienionych podstawowych składników masy ciała. Masa ciała to suma ilości materii w ciele. Z kolei waga ciała to siła z jaką przyciąga nas nasza planeta.
Wynik od 18,5 do 24,5 świadczy o wadze w normie. Od 25 do 29,9 mówimy o nadwadze, a powyżej 30 diagnozuje się otyłość.
Historia BMI
Belg i Amerykanin. Twórcą BMI jest Belg Adolphe Quatelet (ur. 22 lutego 1796 w Gandawie, zm. 17 lutego 1874 w Brukseli) dlatego możemy spotkać się również z określeniem wskaźnika Queteleta II. Lambert Adolphe Jacques Quételet był osobą wyjątkowo wszechstronną, zajmował się astronomią, matematyką, statystyką, metrologią, socjologią, i kryminologią w której zasłyną z tzw „pytania queteletowskiego” – Dlaczego nasilenie przestępczości jest różne w ramach różnych grup społecznych?
Quatelet pracował nad BMI przez 20 lat od 1830 do 1850 roku. W swoich badaniach chciał się skupić bardziej na statystycznym określeniu kształtu ówczesnego przeciętnego człowieka. Podczas pomiarów setek ochotników założył ze wzrost jest powiązany z wagą. Następnie jako matematyk stworzył znany nam do dziś elegancki wzór na obliczenie dobrej wagi w stosunku do wzrostu lub odwrotnie, jednocześnie tworząc wskaźnika który odnosił się do populacji.
Do współczesnej dietetyki BMI wprowadził znany amerykański fizjolog i dietetyk Ancel Keys w 1972 roku na łamach Journal of Clinical Epidemiology. Keysowi zawdzięczamy ponowne odkrycie wskaźnika jak również używaną do dziś nazwę Body Mas Index -BMI
Krytyka BMI
BMI jako wskaźnik nie jest w stanie ocenić składu ciała, zawartości tkanki tłuszczowej i beztłuszczowych komponentów, co może powodować paradoksy w przypadkach osób mocno umięśnionych, skoncentrowanych na budowaniu masy mięśniowej. Mięśnie ważą więcej niż tłuszcz, więc będąc bardzo dobrze zbudowanym ważymy dużo. Co przy przeciętnym wzroście może wskazywać na nadwagę, przykładem jest znany utytułowany strongman którego BMI powyżej 33 (186 cm i 115 kg) wskakuje na nadwagę. Z drugiej strony, BMI zupełnie zdrowych, szczupłych i wysokich lekkoatletów może wskazywać na skrajną niedowagę (np. BMI pewien maratończyk 185 cm i 59 kg BMI 17,24). Jednak są to przypadki indywidualne i na tle społeczeństwa rzadkie, jednocześnie przypadki na tyle specyficzne że ich nietypowe BMI nie wynika z złego stanu odżywienia a wręcz przeciwnie, wynika z bardzo rygorystycznego i przemyślanego żywienia.
Nowe BMI i inne wskaźniki
Kiedy Quetelet opracował formułę BMI, nie było komputerów, kalkulatorów ani urządzeń elektronicznych, więc opracował prosty system. Dysponując dzisiejszą wiedzą i poziomem zawansowania możemy modyfikować ten prosty wzór aby dawał lepsze rezultaty.
W 2013 roku Nick Trefethen, matematyk z Oxford University w Wielkiej Brytanii, zaproponował aktualizację wzoru BMI bez zmiany zakresu i opisu. Jego nowy BMI prezentuje się następująco.
WHtR (ang. Waist to Height Ratio) wskaźnik talia-wzrost. To stosunek obwodu talii do wzrostu. Pomiar obwodu tali dokonujemy miarką krawiecką dokładnie na wysokości pępka. Wartości podstawiamy do wzoru:
Uzyskany wynik na poziomie 49 lub wyższy wskazuje zwiększone ryzyko zachorowań na choroby układu krążenia, cukrzycę itp, Z wzoru wynika więc ze obwód tali nie powinien być większy niż połowa naszego wzrostu.
WHtR ma przewagę nad BMI ponieważ nawet bardzo wysoki poziom masy mięśniowej ma niewielki wpływ na obwód talii. Wysoki obwód talii wskazuje na odkładnie się tłuszczu trzewnego, tego który jest znacznie groźniejszy dla zdrowia niż tłuszcz zgromadzony w innych częściach ciała.
WHR (ang. Waist-Hip Ratio ) – Stosunek Talia-Biodra jest wskaźnikiem pozwalającym na określenie typu sylwetki oraz ew. typu nadwagi (brzuszna bądź udowa). By obliczyć wartość WHR, mierzymy obwód talii oraz bioder przy pomocy taśmy do pomiarów antropometrycznych, bądź metra krawieckiego. Następnie dzielimy przez siebie.
Współczynnik 0,8 lub wyższy u kobiet i 1,0 lub wyższy u mężczyzn oznacza typ sylwetki androidalnej, czyli tzw. sylwetki typu jabłko. Współczynnik 0,8 lub niższy u kobiet i 1,0 lub niższy u mężczyzn oznacza typ sylwetki gynoidalnej, czyli tzw. sylwetki typu gruszka. Najbliżej idealnym proporcjom są sylwetki o współczynniku wskaźnika WHR 0,7 u kobiet oraz nie przekraczająca 1.0 lub u mężczyzn.
Podsumowanie
BMI to dobry wskaźnik. Prosty, czytelny, łatwy w stosowaniu. Opracowany już 172 lata temu, upowszechniony 50 lat temu. Jego wiekowość w przekonaniu niektórych świadczy o byciu przestarzałym, z jednak może być wręcz przeciwnie. Dzięki temu że używamy go już od 50 lat możemy porównywać zmiany zachodzące w społeczeństwie, w krajach, w populacjach w dekadach. W prosty sposób możemy określić dostępność do żywności na różnych ternach co jest przecież oznaką rozwoju cywilizacyjnego. BMI nie jest wskaźnikiem uniwersalnym, ale poza fizyka i słynnym E=mC2 nie ma wskaźników i wzorów uniwersalnych, nawet twierdzenie Pitagorasa ma swoje ograniczenia. BMI też ma swoje założenia, sprawdza się lepiej w odniesieniach do populacji a w przypadkach indywidulanych np. sportowcy zawodowi powinno stosować się inne metody. Mierzmy i sprawdzajmy swoje BMI i inne wskaźniki, róbmy to regularnie a w przypadku odstępstw reagujmy. Reagujmy zmianą naszych nawyków żywieniowych, aktywnością fizyczną, innymi badaniami, wizytą u lekarza, dietetyka.
- www.damianparol.com/otyly-i-zdrowy/
- www.damianparol.com/nowe-doskonalsze-bmi
- www.dietering.com/wiadomosci/kto-wymyslil-bmi-historia-bmi,14.htm
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Adolphe_Qu%C3%A9telet
- https://en.wikipedia.org/wiki/Ancel_Keys
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Wska%C5%BAnik_masy_cia%C5%82a
