Mimo iż mamy XXI wiek, problem wszawicy (pedikulozy) pozostaje nadal aktualny. Zwłaszcza czas ferii zimowych czy wakacji staje się „gorącym okresem”, w którym rodzice częściej niż zwykle borykają się z problemem niechcianych lokatorów we włosach swoich dzieci. Mimo iż wszawica owłosionej skóry głowy nie wiąże się z poważnymi schorzeniami, to jest dużym dyskomfortem i powodem niepokoju rodziców. Wszawica może przydarzyć się każdemu, dlatego warto wiedzieć jakie są drogi szerzenia i jak pozbyć się niechcianych pasożytów bytujących we włosach.
Wszawica owłosionej skóry głowy to choroba pasożytnicza, wywołana przez stawonogi – wszy głowowe pasożytujące na ciele człowieka i spowodowane przez nie zmiany skórne. Ciało wszy jest bezskrzydłe, spłaszczone grzbietowo-brzusznie, koloru brudnobiałego lub szarego, choć może stać się jaśniejsza lub ciemniejsza zależnie od koloru włosów człowieka. Wesz jest niewielkich rozmiarów, ma długość ok. 2 – 3 mm, czyli mniej więcej wielkości ziarnka sezamu i posiada 3 pary odnóży, które pozwalają jej utrzymać się na włosach. Samica wszy głowowej składa dziennie ok. 7 – 10 jaj, zwanych gnidami. Te drobne, białawe kuleczki są bardzo mocno przytwierdzone do nasady włosów za pomocą substancji produkowanej przez pasożyta. Wesz poza ciałem ludzkim w temperaturze pokojowej jest w stanie przeżyć co najwyżej 1 dzień. Odżywia się krwią, pobierając co kilka godzin jej niewielkie ilości ze skóry głowy, uprzednio wstrzykując niewielką ilość śliny, która rozszerza naczynia i działa antykoagulacyjnie (zapobiega krzepnięciu krwi). Związany z zakażeniem świąd głowy może pojawić się dopiero po 4-6 tygodniach, ponieważ po takim czasie może rozwinąć się nadwrażliwość na składniki śliny wszy. Wbrew panującej opinii wszy nie potrafią skakać ani latać (!) mogą jedynie pełzać. Nie możliwe jest więc, aby wesz przeskoczyła z jednej głowy na drugą. W większości przypadków do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt „głowa z głową”. Możliwa jest także pośrednia droga zakażenia, w wyniku kontaktu z przedmiotami, które należą do osoby zakażonej, takimi jak: grzebień, szczotka, nakrycia głowy, szale, ozdoby do włosów. W badaniach zwrócono także uwagę na możliwość transmisji pasożytów z pościeli bądź wykładziny znajdującej się np. w przedszkolu w salach, w których bawią się dzieci. Są także doniesienia, zgodnie z którymi czesanie włosów grzebieniem powoduje naelektryzowanie, które może spowodować „wyrzucenie” wszy na odległość ok. 1 metra. Jest to jednak mało prawdopodobna droga zakażenia.
Wesz głowowa a choroby
Wesz głowowa nie przenosi chorób, w związku z czym nie znajduje się w wykazie chorób zakaźnych będącym załącznikiem do ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. nr 234, poz. 1570 z późn. zm.). Co za tym idzie organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej nie obejmują swoimi działaniami przypadków wszawicy. Nie ma również podstaw, do wydania decyzji administracyjnej nakazującej dziecku z wszawicą wstrzymanie się od uczęszczania do placówki oświatowej lub w trybie określonym ustawą. To rodzice mogą podjąć decyzję o pozostawieniu dziecka w domu, jednak powinni mieć na uwadze, aby absencja była jak najkrótsza.
Wszawica w szkole
Wszawica rozpowszechniona jest na całym świecie. Stanowi istotny problem, który może dotknąć każdego bez względu na wiek, chociaż najczęściej dotyczy dzieci i młodzieży. Wbrew panującej w społeczeństwie opinii wszawica to powszechny problem, który nie jest wyłącznie oznaką braku higieny. Niestety w Polsce pedikuloza nadal pozostaje tematem tabu. Należy mieć na uwadze, że podstawą profilaktyki wszawicy jest systematyczna kontrola czystości skóry głowy i włosów. W związku z tym, iż problem dotyczy przede wszystkim dzieci, przegląd głowy powinien być wykonywany przez ich rodziców lub opiekunów. Należy również przyjąć, ze zgoda rodziców na objęcie dziecka opieką, w tym również zdrowotną przez pielęgniarkę lub higienistkę szkolną w szkole lub w placówce, jest równoznaczna z wyrażeniem zgody na dokonanie przeglądu czystości skóry głowy, jeśli sytuacja będzie tego wymagała. Oczywiście rodzice powinni zostać poinformowani o planowanej kontroli higienicznej, jednak nie jest wymagana pisemna zgoda. Planowana kontrola musi odbywać się z poszanowaniem intymności dziecka, musi zostać przeprowadzona indywidualnie, w wydzielonym pomieszczeniu. Osoba dokonująca kontroli przekazuje wyniki dyrektorowi szkoły, a także rodzicowi/opiekunowi dziecka. Jeśli stwierdzi się fakt wystąpienia pasożytów, zawiadamia się o konieczności podjęcia odpowiednich działań, mających na celu oczyszczenie skóry głowy i włosów. Zdarzają się sytuacje, w których rodzice nie zgadzają się na wykonanie przeglądu lub nie podejmują działań niezbędnych w sytuacji wystąpienia wszawicy u dziecka mimo wielokrotnych próśb. Brak działań rodziców może być sygnałem, że dziecko jest zaniedbywane – taka sytuacja nie może być przemilczana, dyrektor szkoły powinien powiadomić pomoc społeczną. Jeśli rodzice nie potrafią lub nie mogą zadbać o dobro swojego dziecka, powinna zostać im udzielona pomoc.
Jak rozpoznać wszawicę?
Rozpoznanie wszawicy nie jest tak proste jak by się mogło wydawać. Znalezienie wszy na skórze owłosionej głowy jest trudne, ponieważ nie lubią one światła i potrafią się szybko przemieszczać. Najczęściej problem zostaje wykryty, gdy pojawia się uporczywy świąd skóry głowy, jednak jak wspomniano wcześniej nie pojawia się on od razu. Może to skutkować tym, że liczba niechcianych lokatorów wzrośnie. Pasożyty najczęściej znajdują się na karku, skroniach i za uszami – od tych miejsc powinno się rozpocząć sprawdzanie głowy. W tym celu należy podnieść włosy ruchem „pod prąd” i pozwolić im powoli opadać, jednocześnie obserwując czy nie ma pasożytów. Możliwe jest także, że we włosach nie będzie żywych osobników, a jedynie ich jaja.
Jak leczyć i zapobiegać?
Jeśli znajdziemy wszy lub jajeczka we włosach należy zastosować dostępne w aptece bez recepty preparaty, które skutecznie likwidują pasożyty i ich gnidy. Usunięcie samych jaj jest jednak trudne, dlatego warto w tym celu użyć gęstego grzebienia, który pozwoli wyczesać gnidy. Co ważne, nawet jeśli wszawica wystąpiła u jednego członka rodziny kuracją należy objąć wszystkich domowników!
Najprawdopodobniej nie da się uniknąć wszystkich zakażeń wszawicą głowową, ale na pewno można zmniejszyć skalę problemu. W tym celu należy przestrzegać kilku zasad, a ze względu na to, że najczęściej problem dotyka dzieci – wykształcić u nich pewne nawyki. Aby zmniejszyć ryzyko „zadomowienia się pasożytów” w naszych włosach należy codziennie czesać i szczotkować włosy, myć włosy w miarę potrzeb – nie rzadziej jednak niż raz w tygodniu oraz przestrzegać zasad higieny. Dzieci należy uczulić, aby nie pożyczały: przyborów higienicznych do pielęgnacji skóry i włosów, czapek, ozdób do włosów, a także aby związywały długie włosy. Rodzic powinien także w okresie uczęszczania dziecka do przedszkola, szkoły czy innej placówki systematycznie sprawdzać czystość skóry głowy.
Źródła:
- Barbara L. Frankowski, MD, MPH, Joseph A. Bocchini, Jr, MD; Wszawica skóry owłosionej głowy – raport kliniczny [w:] Dermatologia po dyplomie. Tom 2 nr 2, 2011;
- Ministerstwo Zdrowia;
- Stanowisko Departamentu Matki i Dziecka w Ministerstwie Zdrowia w sprawie zapobiegania i zwalczania wszawicy u dzieci i młodzieży [http://www2.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=m15&mi=739&mx=0&ma=31400];
- Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny;
Źródło ilustracji: pl.123rf.com
