Toxoplasma gondii bo o nim mowa to pierwotniak znany nauce od 1908 i jeden z najbardziej rozpowszechnionych pasożytów ssaków (w tym człowieka). Pierwotniak ten powoduje toksoplazmozę jedną z bardziej rozpowszechnionych chorób pasożytniczych i odzwierzęcych na świecie.
Koty i kotowate są niezbędne do życia i rozwoju Toxoplasma gondii gdyż są jego żywicielem ostatecznym, a ssaki i niektóre ptaki żywicielami pośrednimi. Pierwotniak rozmnaża się w jelicie cienkim kota gdzie tworzy oocysty które zwierzę wydala wraz z kałem. Oocysta w środowisku może czekać na żywiciela pośredniego nawet ok roku. Ciekawy mechanizm zaobserwowano u myszy. Myszy zakażone Toxoplasma gondii przestają wyczuwać koci zapach, stają bardziej odważne przez co mniej ostrożne i łatwiej padają łupem kotów co przyczynia się do dalszego rozmnażania pierwotniaka.
Do zakażenia człowieka najczęściej dochodzi drogą pokarmową poprzez:
- spożycie mięsa (surowego, niedopieczonego, niedogotowanego), zawierającego cysty Toxoplasma gondii;
- spożycie nieumytych owoców lub warzyw zanieczyszczonych kocimi odchodami;
- przypadkowe przeniesienie rękoma do ust oocyst (po kontakcie z zanieczyszczoną ziemią, piaskiem/żwirem z kociej kuwety) lub cyst (po kontakcie z surowym mięsem).
- spożywanie posiłków brudnymi rękoma po zabawie z pupilem.
Warto wiedzieć, że osoba zakażona nie zaraża innych poprzez kontakt.
Sporadyczne sytuacje zarażenia pasożytem:
- zarażenie płodu poprzez przejście pasożytów przez łożysko,
- transfuzję krwi,
- zarażenie wyniku przeszczepu narządu zawierającego pasożyty,
- prace z zakażonym materiałem (np. krwią pacjenta) w laboratorium.
Przebieg infekcji:
Po dostaniu się oocyst do organizmu pasożyt namnaża się wewnątrz komórek narządów i tkanek naszego organizmu, ale najczęściej umiejscawia się w mięśniach, ośrodkowym układzie nerwowym oraz w oku. W większości przypadków zarażone osoby nie ma świadomości, że przebyło/przebywa toksoplazmozę, ponieważ najczęściej choroba przebiega bezobjawowo.
Kiedy i dla kogo toksoplazmoza jest wyjątkowo groźna?
Zarażenie Toxoplasma gondii u osoby z niedoborem odporności (wrodzonym lub nabytym, np. na skutek leczenia immunosupresyjnego, choroby nowotworowej czy zakażenia HIV) wiąże się zwykle z poważnymi konsekwencjami. Dotyczy to zarówno nabytego zarażenia, jak i reaktywacji wcześniejszego zakażenia. Może się rozwinąć zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie siatkówki, zapalenie mózgu. U pacjenta z głębokim niedoborem odporności podobne objawy mogą być spowodowane innymi zakażeniami, dlatego zawsze konieczna jest diagnostyka w ośrodku specjalistycznym.
Toksoplazmoza jest również wyjątkowo groźna dla kobiet w ciąży. U kobiety ciężarnej zarażenie przebiega najczęściej bezobjawowo. Jednak bardzo groźne jest ryzyko przeniesienia zarażenia na płód które rośnie wraz z wiekiem ciąży. Od ok. 10% w I trymestrze i osiąga niemal 100% w ostatnich tygodniach przed porodem. Konsekwencje zarażenia wrodzonego zależą od okresu ciąży, w którym do niego doszło. Objawy są tym poważniejsze, im wcześniej doszło do zarażenia płodu. Zarażenie w I trymestrze może być przyczyną poronienia lub obumarcia płodu, w II trymestrze zwykle powoduje ciężkie objawy, widoczne u dziecka po urodzeniu. Klasyczne to: wodogłowie, zwapnienia śródczaszkowe i zmiany zapalne w dnie oka, ale częściej obserwuje się niespecyficzne nieprawidłowości (hipotrofia wewnątrzmaciczna, żółtaczka, powiększenie wątroby i śledziony, małopłytkowość), występujące także w innych zakażeniach wrodzonych. Dzieci zarażone pod koniec ciąży zazwyczaj nie prezentują żadnych objawów po urodzeniu. Objawy pojawiają się z opóźnieniem, w okresie niemowlęcym lub w kolejnych latach życia. Należą do nich: opóźnienie rozwoju psychoruchowego, drgawki, zapalenie siatkówki/naczyniówki oka, zez, jaskra.
Najważniejsze w profilaktyce toksoplazmozy jest mycie rąk, jak również:
- unikanie spożywania surowego lub półsurowego mięsa i jego przetworów oraz niepasteryzowanego mleka i jego przetworów, a także dokładne mycie rąk i narzędzi kuchennych po kontakcie z nimi.
- dokładne mycie owoców i warzyw przed spożyciem
- stosowanie rękawic ochronnych do pracy w ogrodzie, na polu i podczas sprzątania kuwety po swoich pupilach
- stosowanie u kobiet przed planowaniem ciąży badań w kierunku toksoplazmozy
Diagnostyka i leczenie
Rozpoznanie toksoplazmozy opiera się przede wszystkim na badaniach serologicznych, czyli oznaczenia miana przeciwciał w kierunku Toxoplasma gondii w klasie IgM, IgG i IgA.
Niestety, żadne leki nie działają na cysty tkankowe, co za tym idzie nie ma możliwości całkowitego wyleczenia toksoplazmozy. Stosowane leki zabijają aktywne formy pierwotniaka obecne w początkowej fazie zarażenia nabytego, a także w przebiegu zarażenia wrodzonego i reaktywowanego u pacjentów z niedoborem odporności.
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zarazenia-pasozytnicze/159099,toksoplazmoza
http://www.oil.org.pl/jsp/bip/drukuj.jsp?classId=/oil/oil56/gazeta/numery/n2006/n200606/n20060605
