Pszczoły odgrywają ogromną rolę w życiu człowieka i funkcjonowaniu całego ekosystemu. Owady te są gatunkiem strategicznym dla zapylania roślin, dzięki nim uzyskujemy plony. Oprócz zapylania roślin, pszczoły dają nam cenne produkty, których w inny sposób nie bylibyśmy w stanie otrzymać. Nie bez powodu mówi się „pracowita jak pszczółka”, niewątpliwie, owady te są ogromnie pracowite. Mimo swych niewielkich rozmiarów, produkują aż 6 produktów: miód, pyłek, propolis (kit pszczeli), mleczko pszczele, wosk i jad, jednak najpopularniejszym produktem pszczelarskim jest miód. Znany jest już od starożytności, ceniony za walory smakowe, a także liczne zdrowotne właściwości.
Miód jest naturalnym produktem spożywczym, wytwarzanym z nektaru roślin lub spadzi, co pozwala podzielić miody na:
- nektarowe,
- spadziowe,
- nektarowo-spadziowe.
Miody nektarowe, mogą występować w różnych odmianach, w zależności od tego z jakich kwiatów zostanie zebrany nektar. Mogą występować miody np. rzepakowe, lipowe, malinowe, akacjowe, gryczane, wielokwiatowe, itd.. Każdy z nich będzie posiadał charakterystyczny smak, kolor i zapach.
Jak powstaje miód.
Miód nektarowy powstaje z nektaru wydzielanego przez gruczoły nektarowe roślin. Pszczoły zbierają kropelki z roślin, po czym transportują je do ula. Tam pszczoły magazynierki przerabiają kropelki, wzbogacają je enzymami, odparowana zostaje także woda. W tym czasie następuje również rozkład sacharozy na glukozę i fruktozę. W kolejnym etapie miód składany jest do plastrów, gdzie dojrzewa przez kilka dni, po czym zostaje zamknięty woskowym wieczkiem. Efektem tych prac jest dojrzały miód.
Miód spadziowy natomiast powstaje z przetworzonego przez niewielkie owady (np. mszycę, czerwce) soku roślinnego pochodzącego z liści i młodych pędów. Owady nakłuwają rośliny, wysysają sok, następnie po wchłonięciu substancji niezbędnych do ich rozwoju, resztę wydalają w postaci słodkiej rosy osiadającej na liściach i igłach drzew. Słodkie kropelki, będące efektem metabolizmu owadów, są zbierane przez pszczoły i poddane takim samym procesom, jak w przypadku miodów nektarowych.
Tylko taki, naturalnie wytworzony produkt to miód!
Główne składniki miodu.
Głównym składnikiem miodu są cukry proste – glukoza i fruktoza, dwucukier – sacharoza, a w przypadku miodów spadziowych także trójcukier – melecytoza (powstający w organizmie mszyc). Bardzo istotnym składnikiem, występującym w mniejszych ilościach, są enzymy czyli substancje białkowe, niezbędne do przebiegu wielu reakcji chemicznych organizmu. Bardzo ważną rolę odgrywa obecność enzymu – oksydazy glukonowej, powodujący w określonych warunkach wydzielanie nadtlenku wodoru (wody utlenionej) niszczącej bakterie. Dzięki niej miód posiada właściwości bakteriobójcze. Podobne działanie bakteriobójcze daje enzym – lizozym, pochodzący z organizmu pszczół.
Miody w swym składzie zawierają także kwasy organiczne, takie jak: jabłkowy, winowy, bursztynowy, cytrynowy, mlekowy i inne. To właśnie te składniki wpływają na walory smakowa miodu, są także odpowiedzialne za kwaśny odczyn miodu (wartość PH ok. 4,0). Olejki eteryczne i barwniki odpowiadają za barwę i zapach miodu. Miody jasne zwykle mają łagodniejszy smak, natomiast ciemne – ostrzejszy, bardziej wyrazisty.
Miód musi być przechowywany w zamkniętym naczyniu, gdyż bardzo łatwo chłonie wilgoć, co może spowodować jego fermentację. Do codziennego użytku, domowego, najlepiej jest zakupić miód w słoiku i przechowywać go w temperaturze 4 – 20 stopni, temperatura ma bowiem wpływ na proces krystalizacji. Krystalizacja, to przejście ze stanu ciekłego (patoki) w stan stały (krupiec). Jest to naturalny proces, nie świadczy on o sfałszowaniu miodu.
Właściwości miodu.
O dobrodziejstwie miodu można przeczytać już w zapiskach z czasów starożytnych, wykazuje on wielokierunkowe działanie. Jak już zostało wspomniane, miód posiada właściwości bakteriobójcze, a także przeciwzapalne. Miód jest znakomitym lekiem stosowanym w zakażeniach górnych dróg oddechowych, zwłaszcza w początkowej fazie infekcji. Z powodzeniem usuwa chrypkę, kaszel, ból gardła, migdałków, zatok, krtani, a także tchawicy. Jest popularnym składnikiem leków stosowanych w infekcjach górnych dróg oddechowych. Dzięki właściwościom wykrztuśnym jest pomocny w leczeniu zapalenia płuc i pylicy. Miód działa dobroczynnie także na układ krążenia. Obniża ciśnienie krwi oraz powoduje, że rozszerzają się naczynia wieńcowe, co poprawia ukrwienie mięśnia sercowego, wzmacnia i normuje jego działanie. Wpływa także na obniżenie cholesterolu frakcji LDL (potocznie nazywanego złym cholesterolem). U osób chorych wzmacnia ogólną odporność. Miód znajduje zastosowanie także w problemach trawiennych – normuje pracę żołądka i jelit, przyspiesza gojenie wrzodów żołądka i dwunastnicy, stopniowo zmniejsza bóle wywołane przez te schorzenia. Przeciwzapalne i znieczulające właściwości miodu są wykorzystywane w leczeniu trudno gojących się ran i oparzeń, pod jego wpływem wykazują mniejszy obrzęk i lepsze gojenie. Odnotowano także korzystny wpływ miodu w leczeniu chorób skórnych, np. łojotokowym zapaleniu skóry czy łupieżu. Z powodzeniem pomaga w leczeniu zapalenia nerek i pęcherza moczowego.
Miód jest produktem łatwostrawnym, łatwiej przyswajalnym niż sacharoza, co czyni go ważnym składnikiem w żywieniu dzieci powyżej 1 roku życia. Młodszym dzieciom nie zaleca się podawania miodu. Zbyt duże spożycie miodu może wywołać efekt łagodnie przeczyszczający, co często jest wykorzystywane w leczeniu zaparć.
Miód jest doskonałym produktem dla sportowców. Przede wszystkim wzmacnia wytrzymałość, a dzięki łatwemu przyswajaniu, po treningu zapewnia szybką regenerację i odbudowę utraconej energii. Ponadto wpływa na poprawę snu, dzięki czemu organizm lepiej regeneruje się po całym dniu aktywności.
Stosowanie miodu.
Miód jest zdecydowanie zdrowszy dla człowieka niż inne produkty węglowodanowe. Najlepszym sposobem podania miodu jest rozpuszczenie go w ciepłym płynie (np. przegotowanej, letniej wodzie). Należy pamiętać, że miodu nie wolno podgrzewać powyżej 40°C. Wyższa temperatura powoduje rozkład enzymów i innych cennych substancji, co spowoduje, że utraci swoje cenne właściwości, pozostając jedynie mieszaniną cukrów. Najczęściej przyjmuje się, że osoba dorosła powinna przyjmować ok. 50 – 100 g miodu (łyżka stołowa to ok. 20 g) na dzień.
Podsumowując.
Miód ma wiele zastosowań. Od lat jest składową apteczek domowych, uważany za naturalny antybiotyk, stosowany w walce z wieloma schorzeniami, w tym przede wszystkim w okresie jesienno-zimowym, w stanach przeziębienia i złego samopoczucia. Ze względu na dość wysoką cenę, w użytku codziennym jest mniej popularny niż cukier. Należy pamiętać, że cena jest pokusą dla wielu sprzedawców, szansą zarobku, co w konsekwencji powoduje, że na rynku dostępne są produkty, które z miodem łączy jedynie nazwa. Pamiętajmy, że tylko w 100% naturalny miód posiada swoje drogocenne właściwości, tzw. sztuczny miód to tylko mieszanka cukrów. Decydując się na zakup wybierzmy sprawdzonego dostawcę, co do którego nie mamy podejrzeń, że oferuje nam „podrabiany produkt”. Każde opakowanie miodu musi posiadać etykietę określającą jego gatunek oraz adres pszczelarza /producenta.
Źródło:
Koszowska A., Dittfeld A., Nowak J., Ziora K., Pszczoły i ich znaczenie dla zrównoważonego rozwoju roślin, zwierząt i ludzi. Medycyna środowiskowa 2013, vol. 16, No. 2, 79-84.
Ślósarz J., instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Praktyczne aspekty hodowli pszczół.[ http://www.adam-europe.eu/prj/9072/prd/12/1/Praktyczne%20aspekty%20hodowli%20pszcz%C3%B3%C5%82PL.pdf]
Kędzia B., Hołderma-Kędzia E., Instytut Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu. Terapia Produktami Pszczelimi.
Polski Związek Pszczelarski.
Źródło ilustracji:
http://pl.123rf.com
