Ciężki Niepożądany Odczyn Poszczepienny, częsty czy nie?

Szczepienia ochronne poddawane są wielu restrykcyjnym i dokładnym badaniom, jednak tak jak inne leki, mogą wywołać działania niepożądane (w przypadku szczepień są to Niepożądane Odczyny Poszczepienne). O ryzyku wystąpienia NOP należy mówić głośno, zatem zapoznajmy się z rzeczywistymi danymi na temat NOP.

 

 

Niepożądane Odczyny Poszczepienne (NOP) to nieprawidłowa odpowiedź organizmu występująca po podaniu szczepionki.

NOP może wystąpić w wyniku:

• działania szczepionki (uczulenia na któryś ze składników szczepionki),
• nieprawidłowego podania szczepionki,
• innych przyczyn (mających związek czasowy ze szczepieniem).

 

NOP mogą wystąpić zaraz po wykonaniu szczepienia, po kilku dniach bądź nawet po kilku tygodniach po zaszczepieniu.

 

Objawy, jakie powinny zaniepokoić rodziców po podaniu dziecku szczepionki, to:

• wysoka gorączka (powyżej 38^oC);
• wysypka;
• trudności z oddychaniem;
• trudności z utuleniem dziecka, długotrwały płacz;
• obrzęk, zaczerwienienie w miejscu podania szczepionki;
• inne niepokojące objawy choroby.

Objawy te wymagają konsultacji z lekarzem, który potwierdzi bądź też wykluczy ich związek ze szczepieniem.

Monitorowanie NOP dostarcza wiedzy na temat bezpieczeństwa preparatów szczepionkowych, a także pomaga w prowadzeniu efektywnej polityki szczepień.

Zasady zgłaszania oraz kwalifikacji niepożądanych odczynów poszczepiennych, zostały określone m. in. w Ustawie z dn. 5 grudnia 2008 r. (tekst jednolity z dn. 19 kwietnia 2013 r.) o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych ludzi, oraz w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dn. 21 grudnia 2010 r. w sprawie niepożądanych odczynów poszczepiennych.

 

KLASYFIKACJA NOP

WG ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI ZDROWIA (WHO):

• ODCZYN CIĘŻKI – jego skutkiem jest zgon, znaczny uszczerbek na zdrowiu, stan bezpośredniego zagrożenia życia, bądź konieczność pobytu w szpitalu w skutek wystąpienia NOP;
• ODCZYN POWAŻNY – nie stanowi zagrożenia dla życia, charakteryzuje się dużym nasileniem objawów, np. wysoką gorączką, obrzękiem kończyn, zwykle nie wymagają hospitalizacji, nie prowadzą do powstania trwałego uszczerbku na zdrowiu;
• ODCZYN ŁAGODNY – nie występuje silne nasilenie objawów, może wystąpić miejscowy obrzęk kończyn, miejscowe zaczerwienienie lub gorączka;

 

WG KLASYFIKACJI NIZP-PZH zawartej w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r.:

• ODCZYN CIĘŻKI – musi spełniać jeden z 3 kryteriów: konieczność hospitalizacji pacjenta, ryzyko trwałego ubytku sprawności fizycznej lub umysłowej, możliwość śmierci osoby nim dotkniętej;
• ODCZYN POWAŻNY – występuje w momencie dużego nasilenia objawów takich jak obrzęk i zaczerwienienie kończyny oraz wysoka gorączka, nie wymaga jednak hospitalizacji, nie powoduje trwałego uszczerbku dla zdrowia ani nie zagraża życiu;
• ODCZYN ŁAGODNY – odczyn o niewielkim nasileniu charakteryzujący się miejscowym obrzękiem kończyny i jej miejscowym zaczerwienieniem a także gorączką.

 

Różnica w klasyfikacji NOP między WHO a NIZP-PZH wynika z tego, iż WHO jako jedno z kryteriów klasyfikacji odczynu ciężkiego bierze pod uwagę hospitalizację, co nie zawsze znajduje jednak uzasadnienie w ciężkości reakcji.

Poniżej:

LICZBA PRZYPADKÓW NOP ZGŁOSZONYCH PO WSZYSTKICH SZCZEPIONKACH W 2013 ROKU WEDŁUG ZAKLASYFIKOWANIA I WOJEWÓDZTW (kliknij aby powiększyć).

 

* Przypadki nie zakwalifikowane jako NOP, uznane za jedynie zbieżne czasowo ze szczepieniem;

** W dokumencie Szczepienia ochronne w Polsce w 2013 roku. odczyn zaklasyfikowany jako inne.

*** W tym jeden zgon czasowo zbieżny ze szczepieniem po szczepieniu III dawką EUVAX-B. Poza zbieżnością czasową, nie znaleziono podstaw do powiązania zgonu ze szczepieniem.

Źródło: Na podstawie danych PZH. Szczepienia ochronne w Polsce w 2013 roku. Warszawa 2014. [dok. elekt. http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2013/Sz_2013.pdf

 

Według danych Państwowego Zakładu Higieny, w 2013 r. zaszczepionych zostało 344 808 osób, wśród nich, u 1848 pojawiły się odczyny poszczepienne (co stanowi nieco ponad 0,5% zaszczepionych w 2013 r.), które zostały zakwalifikowane jako Niepożądane Odczyny Poszczepienne (NOP). Z pośród wszystkich zgłoszonych w 2013 r. NOP-ów, 95 % stanowiły NOP-y łagodne, które zwykle ustępują po kilku dniach, nie wymagają hospitalizacji. Najczęstszym, łagodnym odczynem po szczepieniu jest wystąpienie obrzęku w miejscu wstrzyknięcia, bądź gorączki. Ciężkie NOP-y natomiast występują bardzo rzadko, w 2013r. stanowiły zaledwie 0,1% wszystkich zgłoszonych Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych. Ponadto W 20013 r. nie odnotowano żadnego zgonu mającego związek ze szczepieniem.

 

Pamiętajmy, szczepionki tak jak i inne leki mogą wywołać działanie niepożądane (NOP), jednak nie ma skuteczniejszej ochrony przed wystąpieniem choroby zakaźnej niż szczepienie!

 

 

 

 

Źródło:

1. Ministerstwo Zdrowia. Niepożądane odczyny poszczepienne. Dok. elekt. [http://www.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/zdrowie-matki-i-dziecka/szczepienia/niepozadane-odczyny-poszczepienne; dostęp: 02.12.2014]
2. Koperny M. i inni, Analiza występowania niepożądanych odczynów poszczepiennych w Polsce w latach 2003 – 2012. Problemy Higieny i Epidemiologii 2014, 95(3): 609-6015.
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia, z dnia 21 grudnia 2010 r.
4. Szczepienia ochronne w Polsce w 2013 roku. Warszawa 2014. [dok. elekt. http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2013/Sz_2013.pdf. 09.03.2015]