Współcześnie jesteśmy bardziej niż kiedykolwiek narażeni na różne formy uzależnienia od jedzenia. Od chwili, gdy wstajemy z łóżka, aż do momentu zapadnięcia w sen, jesteśmy nieprzerwanie atakowani przez bodźce, które stymulują wydzielanie naszych soków trawiennych. Widok delektujących się przysmakami ludzi, nęcący zapach ciast i drożdżówek z pobliskiej cukierni, mnogość barów, restauracji i marketów w drodze do pracy, automaty z przekąskami w szkołach, muzyka z reklamy produktów spożywczych bogatych w węglowodany i tłuszcze… Wszystko to sprawia, że nasze myśli ciągle oscylują wokół jedzenia, a stąd już niebezpiecznie blisko do utraty kontroli nad spożywanymi posiłkami.
Sytuację zaostrza stres cywilizacyjny, łatwiejszy niż niegdyś dostęp do żywności, która zapewnia szybki wzrost poziomu glukozy we krwi, życie w ciągłym pośpiechu i związany z tym brak czasu na przygotowanie niskokalorycznych, bogatych w wartości odżywcze potraw. Mężczyzna, który głodzi się w ciągu dnia, by w nocy z wilczym apetytem pochłonąć całą zawartość lodówki, nastolatek z awitaminozą spowodowaną posiłkami kiepskiej jakości, dziecko odmawiające jedzenia czegokolwiek innego niż słodycze, kobieta, która zajada lęk i poczucie pustki domowymi wypiekami – oni wszyscy tkwią w szponach nałogu jedzenia, z którego uwolnić się pomaga właśnie diet coaching.
Choć może wydać się to zaskakujące, głównym celem diet coachingu nie jest zrzucenie zbędnych kilogramów, lecz opracowanie zarówno przez coacha (trenera), jak i klienta, dostosowanego do indywidualnych potrzeb dziennego planu odżywiania. Spadek wagi to zaledwie jedna z wielu korzyści. Diet coaching stanowi bowiem coraz bardziej popularną odmianę pracy coachingowej, łączącej wiedzę z zakresu dietetyki i zdrowego żywienia z elementami mentoringu – aktywnym słuchaniem, zadawaniem pytań, udzielaniem wsparcia, sugerowaniem odpowiednich zachowań w codziennych sytuacjach oraz czuwaniem nad rozwojem takich cech i umiejętności, które będą najbardziej pomocne w osiąganiu tego, czego pragniemy.
Proces diet coachingu rozpoczyna się spisaniem umowy między trenerem a klientem, w której ustala się gdzie, kiedy i jak często odbywać się będą wspólne spotkania. Podczas wywiadu pacjent analizuje swój obecny stan zdrowia i nawyki żywieniowe, dowiadując się, które z podejmowanych działań są dla niego korzystne, a jakie koniecznie powinien zmienić. Dzięki temu przejmuje odpowiedzialność za swój styl życia i zdobywa niezbędną wiedzę na temat czynników decydujących o jego zdrowiu, takich jak sen, poziom stresu, aktywność fizyczna, czy wybór pełnowartościowej żywności. Tym samym zyskuje wiarę w siebie i poczucie własnej wartości, poważnie nadwerężone po kolejnych nieudanych próbach zerwania z nałogiem jedzenia.
Posiadając już wiedzę dotyczącą zdrowego odżywiania, klient uczy się odpowiedniej interpretacji sygnałów płynących z własnego organizmu. Bardzo istotne jest wychwycenie różnicy pomiędzy głodem psychicznym a fizjologicznym. Ten pierwszy powstaje w głowie i przejawia się apetytem na produkty, na które mamy ochotę nawet, gdy jesteśmy syci. Ten drugi natomiast wiąże się z niedoborem substancji pokarmowych, głównie glukozy, co skutkuje między innymi zwiększoną produkcją śliny czy wyraźniejszym czuciem smaku. Odróżnianie ich pozwala na sięganie po pokarm wtedy, gdy rzeczywiście tego potrzebujemy, zapobiega powstaniu dodatniego bilansu energetycznego i uczy większej świadomości swojego ciała.
Następnie klient opowiada o swoich potrzebach i aspiracjach, by odkryć, co tak naprawdę pragnie osiągnąć. Krok po kroku planuje co zamierza zrobić, aby zrealizować cel, wzbudzając w sobie motywację do działania na rzecz swojego zdrowia. Na tym etapie warto zastanowić się nad kwestią akceptacji własnego wyglądu. Choć poczucie mniejszej atrakcyjności i zaniżonej samooceny często skłania do rozpoczynania diet i ćwiczeń, w rzeczywistości zmniejsza i tak już niski poziom dopaminy, co jeszcze bardziej pogłębia problem. Dlatego też warto zadać sobie kilka istotnych pytań. Czy fakt, że nie mieścimy się w wymarzone stroje powinien przekładać się na ocenę całego naszego wizerunku? Czy podejmujemy na co dzień aktywność fizyczną jedynie po to, by stracić na wadze? Traktujemy swoje ciało z szacunkiem, na jakie zasługuje? Potrafimy tolerować w nim drobne niedoskonałości? Doceniamy to, co się w nim podoba – nam i osobom bliskim?
Po takiej refleksji klient stara się zrozumieć i nazywać emocje, które na co dzień odczuwa i zaobserwować, czy to właśnie niektóre z nich nie skłaniają do sięgania po kolejne, nadprogramowe porcje. Szczególną uwagę należy zwracać na takie odczucia jak lęk, niepokój, gniew czy poczucie samotności, gdyż to one najczęściej sprawiają, że zaczynamy poprawiać swój nastrój za pomocą jedzenia. Zadaniem coacha jest więc także nauczenie klienta oswajania tych uczuć i radzenia sobie z nimi w korzystniejszy dla zdrowia sposób. Zamiast na brakach i negatywnych emocjach, powinien on koncentrować się na swych umiejętnościach i mocnych stronach, które zapewniły mu sukces w innych dziedzinach życia. Ważne jest też przećwiczenie zachowania w obliczu ewentualnych przeszkód (zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych barier), które mogą uniemożliwić osiągnięcie celu.
Wreszcie wspólnie z coachem pacjent tworzy program odżywiania dostosowany do swoich preferencji żywieniowych i codziennej aktywności. Zobowiązując się do jego przestrzegania sprawia, że jedzenie zaczyna być naturalną przyjemnością, a nie przykrym obowiązkiem czy uzależnieniem, skazującym go na niekończący się cykl wyrzeczeń, porażek i poczucia winy.
Autorką artykułu jest Adrianna Lipiarz, studentka psychologii stosowanej na Uniwersytecie Jagiellońskim, koordynatorka Sekcji Psychodietetyki KNP Pragma, wolontariuszka Oddziału Psychiatrycznego w Zakładzie Opiekuńczo- Leczniczym w Krakowie. Interesuje się szeroko pojmowanym zdrowym stylem życia, w szczególności świadomym, racjonalnym i pełnowartościowym odżywianiem zapewniającym człowiekowi dobrostan zarówno fizyczny, jak i psychiczny. Pasjonują ją różne dziedziny medycyny niekonwencjonalnej, zwłaszcza fitoterapia i rolfing. W wolnych chwilach pływa, ćwiczy pilates i spinning.
Bibliografia:
Marek Bardadyn, „Nałóg jedzenia”, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2015
Urszula Mijakoska, „Diet coaching. Poradnik dla wiecznie odchudzających się”, wyd. Edgard, Warszawa 2012
Jenny Rogers, „Coaching”, GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2009
Virtue Doreen, „Zachcianki pod kontrolą. Jak opanować pokusę jedzenia?”, wyd. Illuminatio, Białystok 2013
Źródła ilustracji: archiwum prywatne pani Adrianny Lipiarz, http://pl.123rf.com/
