Przed nami kilka upalnych dni. Zanim jednak zaczniemy delektować się słońcem i korzystać z jego uroków, warto sprawdzić jakie leki mogą wchodzić w interakcję z promieniowaniem UV i powodować trudne do odwrócenia szkody dla naszej skóry.
Skórne reakcje fotonadwrażliwości – tak fachowo określa się zmiany skórne, które powstają na skutek jednoczesnego oddziaływania leków (przyjmowanych miejscowo w postaci maści, żeli, kremów, aerozoli lub doustnie) i promieniowania ultrafioletowego (UV).
Wyróżnia się dwa typy reakcji nadwrażliwości, które wyglądem mogą przypominać poparzenie słoneczne lub uczulenie tj. reakcję fototoksyczną i fotoalergiczną.
Reakcja fototoksyczna:
- odczyn fototoksyczny powstaje na drodze uwalniania wolnych rodników przez substancje chemiczne zawarte w lekach, co skutkuje uszkodzeniem skóry i wystąpieniem reakcji zapalnej,
- jest ograniczona tylko do miejsc eksponowanych na działanie UV i pojawia się w ciągu od kilku minut do kilku godzin od ekspozycji słonecznej,
- dotyczy wszystkich osób przyjmujących leki wywołujące reakcje fototoksyczne,
- przypominają poparzenie słoneczne (rumień, pęcherze, obrzęk),
- ustępują po wyeliminowaniu czynnika sprawczego,
- najczęściej powodują powstawanie przebarwień na skórze (w tym trwała hiperpigmentacja),
- mogą powodować inne tzw. odległe reakcje: dermatozy, przebarwienia skóry oraz błon śluzowych, zmianę koloru paznokci i oddzielanie się płytki paznokciowej od macierzy.
Reakcja fotoalergiczna:
- odczyny fotoalergiczne powstają na skutek ekspozycji skóry na substancje uczulujące tzw. fotohapten i promieniowanie UV,
- pojawia się po 24-48h w miejscach eksponowanych na promieniowanie UV, ale także na partiach ciała nie poddanych działaniu promieniowania,
- nawet mała dawka promieniowania UV i substancji uczulającej może wywołać reakcję fotoalergiczną,
- dotyczy jedynie osób predysponowanych na działanie danych substancji fotoalergizujących,
- przyjmuje postać tzw. fotoalergicznego wyprysku kontaktowego (wysypka, zaczerwienienie, świąd),
- może powstać trwała nadwrażliwość na światło mimo wyeliminowania substancji fotouczulającej.
Lista substancji leczniczych, która może powodować skórne reakcje nadwrażliwości zawiera aż kilkaset pozycji. Poniżej przedstawione główne grupy leków wraz z substancjami czynnymi, które mogą prowokować wystąpienie reakcji fotoalergicznych i fototoksycznych.
Tabela 1. Leki o potencjale wywoływania fotonadwrażliwości
| Grupa leków | Przykład substancji czynnej |
| Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne | ibuprofen, ketoprofen, diklofenak, naproksen, piroksykam, celekoksyb,indometacyna |
| Leki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze | azytromycyna, doksycyklina, tretracyklina, ciprofloksacyna, kotrymoksazol,nitrofurantoina, ofloksacyna, sulfatiazol, sulfametoksazol, itrakonazol, ketakonazol, gryzeofulwina, terbinafina, ofloksacyna, lewofloksacyna |
| Leki sercowo-naczyniowe | furosemid, kaptopryl, bisoprolol, enalapryl, atenolol, amiodaron, amiloryd, dilitiazem, hydrochlorotiazyd |
| Leki neurologiczne i psychiatryczne | lorazepam, midazolam, diazepam, promazyna, prometazyna, doksepina, haloperydol, amitryptylina, karbamazepina |
| Leki przeciwcukrzycowe | glipizyd, metformina |
| Leki przeciwhistaminowe | cetyryzyna, loratadyna |
| Leki obniżające poziom lipidów (statyny, fibraty) | simwastatyna, atorwastatyna, fenofibrat, bezafibrat |
| Leki hormonalne | estradiol, progesteron |
| Leki stosowane w leczeniu trądziku | izotretynoina |
| Leki, napary na bazie ziół | dziurawiec zwyczajny, rumianek pospolity, nagietek lekarski, arcydzięgiel litwor, ruta zwyczajna, bodziszek cuchnący |
Aby uniknąć niebezpiecznych powikłań związanych z ekspozycją na słońce, osoby zagrożone ryzykiem wystąpienia fotodermatoz powinny zrezygnować z przebywania w ostrym słońcu. Koniecznie należy używać kremów z filtrem nie niższym niż 30 SPF.
Udanego wypoczynku! 😊
Zdjęcie: www.pixabay.com
Bibliografia:
Spodzieja M., Goździalska A., Jaśkiewicz J. (2014). Zmiany hiperpigmentacyjne jako niepożądany efekt działnia wybranych leków, XIV, 1. Państwo i Społeczeństwo.
Neumann-Podczaska A. i wsp. (2017). Stosowanie leków fototoksycznych i fotoalergicznych a fotoprotekcja u osób starszych, 10: 203-210, Farmacja Współczesna.
Wojas-Pelc A., Kazimierz-Jaworek A., Rajzer L. (2007). Choroby skóry związane z działaniem promieniowania słonecznego – przegląd wybranych zagadnień, 9, 131-135. Family Medicine & Primary Care Review.
