Czy napoje energetyczne naprawdę pobudzają? Jeśli tak to w jaki sposób i jak czy to na pewno bezpieczne dla naszego zdrowia? W dobie powszechnej konsumpcji oraz nieustającego dążenia do maksymalizacji wydajności coraz więcej osób sięga po napoje energetyczne. Obietnice pobudzenia i zwiększonej energii przyciągają zarówno studentów, sportowców, osoby pracujące a co najbardziej niepokojące młodzież i dzieci.
Historia napojów energetycznych sięga starożytności, kiedy ludzie wykorzystywali naturalne produkty, takie jak napary ziołowe i miód, aby pobudzić organizm i zwiększyć wytrzymałość. Takie napoje były często stosowane na przykład, przez żołnierzy. Właściwości pobudzające mają również najpopularniejsze napary świata: kawa i herbata, które zdobyły ogromną popularność.
Przełom w historii napojów energetycznych nastąpił w ostatniej dekadzie XX wieku. Przyjmuje się, że protoplastą współczesnych napojów energetycznych jest pewien japoński napój wprowadzony na rynek w latach 60. XX wieku, napój ten był bogaty w witaminy z grupy B oraz taurynę, które miały wspomagać funkcje organizmu. Jednak prawdziwą rewolucję przyniósł rok 1987. Wtedy to na rynek trafił napój energetyczny inspirowany tajskim preparatem. Napój ten miał tak duży wpływ na rynek, że zasługuje na miano punktu zwrotnego w historii napojów energetycznych.
Od tego czasu, liczba marek i smaków napojów energetycznych znacznie wzrosła, stając się jednym z najszybciej rozwijających się segmentów w branży napojów, zaraz po wodzie butelkowanej. Wraz z rosnącą popularnością tych produktów, narosła także debata na temat ich wpływu na zdrowie oraz konieczności regulacji ich sprzedaży i konsumpcji.
Napoje energetyczne działają głównie poprzez stymulację układu nerwowego, co prowadzi do zwiększenia czujności, koncentracji i wytrzymałości fizycznej. Kluczowe składniki aktywne, które odpowiadają za to działanie to: kofeina, tauryna oraz witaminy z grupy B.
Kofeina, będąca głównym składnikiem pobudzającym, jest alkaloidem występującym w kawie, herbacie i wielu innych roślinach. Mechanizm działania kofeiny polega głównie na blokowaniu receptorów adenozynowych (odpowiedzialnych za odczuwanie zmęczenia) w mózgu. Adenozyna to neuromodulator którego stężenie rośnie w ciągu dnia dając sygnał o zmęczeniu organizmu. Kofeina, będąc jej antagonistą, blokuje receptory adenozynowe przez co organizm nie dostaje informacji o zmęczeniu. Efekt działania kofeiny jest ograniczony do ok 4 godzin.
Tauryna to aminokwas siarkowy występujący naturalnie w organizmach zwierząt. Tauryna może wpływać na homeostazę wapnia w komórkach nerwowych, co ma istotne znaczenie dla przewodnictwa nerwowego i komunikacji międzykomórkowej. W ten sposób może wpłynąć na funkcjonowanie układu nerwowego. W efekcie może wpływać na poprawę czujności, koncentracji i wytrzymałości.
Witaminy z grupy B, takie jak B6, B12, niacyna czy ryboflawina, pełnią ważne funkcje w przemianie materii i produkcji energii w organizmie. Choć nie mają one bezpośredniego działania stymulującego, przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i utrzymania energii na odpowiednim poziomie.
Spożywanie napojów energetycznych, mimo że może dostarczyć krótkotrwałego wzrostu energii i czujności, wiążą się z negatywnymi skutkami zdrowotnymi, zwłaszcza w przypadku nadmiernego spożycia.
Kofeina i inne stymulanty obecne w napojach energetycznych mogą zwiększać ryzyko wystąpienia problemów z układem krążenia, takich jak nadciśnienie tętnicze, tachykardia a nawet zawał serca. Osoby z istniejącymi problemami sercowymi powinny unikać tych napojów lub
Kofeina hamuje działanie adenozyny, co może prowadzić do problemów ze snem, takich jak bezsenność czy zaburzenia snu. Regularne picie tych produktów, zwłaszcza wieczorem, może zakłócać naturalny rytm dobowy organizmu co może prowadzić do błędnego koła.
Pijemy energetyk – mamy kłopot z zaśnięciem – wstajemy niewyspani – pijemy energetyk…
Kofeina jest substancją uzależniającą, a więc regularne spożywanie napojów energetycznych może prowadzić do uzależnienia fizycznego i psychicznego. Objawy odstawienia obejmują bóle głowy, drażliwość, zmęczenie czy trudności z koncentracją.
Kofeina może wpływać na gospodarkę wapniowo-fosforanową w organizmie, zwiększając ryzyko rozwoju osteoporozy. Długotrwałe spożycie napojów energetycznych może prowadzić do osłabienia kości.
Kofeina może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, wpływając na ich skuteczność i działania niepożądane.
Wiele napojów energetycznych zawiera dużą ilość cukru, co przyczynia się do wzrostu masy ciała oraz zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 i chorób serca. Nawet napoje “bez cukru” często zawierają sztuczne słodziki, które mogą wpływać na metabolizm. Wysoka zawartość cukru i kwasów w napojach energetycznych może prowadzić do próchnicy oraz erozji szkliwa zębów. Długotrwałe spożycie tego rodzaju napojów może negatywnie wpłynąć na zdrowie jamy ustnej.
Nadmierne spożywanie napojów energetycznych może prowadzić do bólów brzucha, nudności, biegunek oraz innych problemów związanych z układem pokarmowym.
Spożywanie napojów energetycznych może prowadzić do zwiększonej nerwowości, lęków czy nawet ataków paniki, zwłaszcza u osób wrażliwych na kofeinę. Wysokie dawki kofeiny mogą wywoływać uczucie niepokoju i napięcia, co może być szczególnie szkodliwe dla osób cierpiących na zaburzenia lękowe.
W przypadku nadmiernego spożycia napojów energetycznych, niektóre składniki, takie jak kofeina czy tauryna, mogą obciążać nerki. Dodatkowo kofeina ma działanie moczopędne, co oznacza, że może zwiększać wydalanie wody z organizmu.
Zatem, podsumowując w sytuacjach, gdy konieczne jest pobudzenie organizmu, warto rozważyć alternatywne metody, takie jak krótki spacer, ćwiczenia rozciągające czy picie zielonej herbaty.
Źródła:
Nadeem IM, Shanmugaraj A, Sakha S, Horner NS, Ayeni OR, Khan M. Energy Drinks and Their Adverse Health Effects: A Systematic Review and Meta-analysis. Sports Health. 2021 May-Jun;13(3):265-277
https://www.freepik.com/free-photo/front-view-energy-drink-cans-red-drink-alcohol-photo-darkness_14779861.htm#query=Energetic%20drink&position=10&from_view=search&track=ais
